“Чиннигул ва тикан” – Яҳё Синвар (қисса, 40-қисм)

Ўн тўртинчи фасл

Ўша вақтларда Ливанда фуқаролар уруши аланга олиб, у ердаги фаластинликлар ҳам можаролардан қаттиқ азият чекишни бошлади. Ливандаги уруш хабарлари ишғол остидаги Фаластин ерларида чексиз тушкунликка сабаб бўларди. Чунки ҳеч бир хонадон ёки оила йўқ эдики, ушбу жангдан насибаси бўлмасин.

Фаластин халқи икки марта турли ҳудудларга тарқалиб кетганди: бири 1948 йилдаги Накба (Фожеа), иккинчиси эса 1967 йилдаги Накса (Оғриқ чекиниш). (1948 ва 1967 йиллардаги Миср билан Исроил ўртасидаги жанг шу икки атама билан номланган). Шу икки уруш оилаларнинг тарқалиб кетишига асосий сабаб бўлган. Бир оиланинг ярми Ғарбий соҳилдаги лагерда бўлса, қолгани Ливанда, яна бир оиланинг ярми Ғазо секторида бўлса, қолгани Иорданиядаги лагерларга ёйилиб кетганди. Яна бошқалар эса ўзлари кетган ёки мажбуран жўнатилган, ишлаш ёки бошқа сабабларга кўра сафар қилган эдилар. Улар энди ортга қайтолмасдилар, чунки улар учун қайтиш эшиклари беркилганди.

Ўша пайтларда бизнинг Ливанда яқинларимиз бўлмаган. Аммо кўплаб қўшниларимизнинг ака-укаси ёки фарзандлари ўша ерда эди. Бечора қўшниларимиз тез-тез узатиладиган хабарларни тинглаб, асабий ҳолатда кун ўткизишарди. Айрим аёллар Ливандаги "Туврат" (қонуншунослик бўйича ўқув маскани)га қабул қилиниб, ўша ерга ўрнашиб кетгандилар. Шу туркумдаги аёллар хабарларни тинглар экан, хавотирга тушиб, фарзандлари ҳақида озгина бўлса ҳам маълумот олишни исташарди.

Муаммо шундаки, бу пайтларда телефон орқали боғланиш имконияти йўқ эди. Ливанга сафар қилиш анчагина қимматга тушар ва машаққатли бўларди. Чунки Исроилнинг Ливан билан алоқалари ёмон бўлгани сабабли чегаралар бутунлай ёпиқ эди. Бормоқчи бўлган киши Иордания орқали сафар қилиши керак бўларди. Шунингдек, Ливанга сафар қилмоқчи бўлганлар Исроилнинг ички ишлари билан муаммога дуч келишлари турган гап эди.

Қўшниларимиздан бирининг икки ўғли Ливанда эди. Шўрлик она шу сабабли эс-ҳушидан айрилай деб қолди. Ўша пайтларда у руҳий касалдек бўлиб қолган, тентираб юрадиган, афти-ангори ачинарли ҳолга келганди. Еб-ичишдан бош тортаверганидан танаси чўпдек бўлиб қолган, фарзандлари дардида уйқуни унутганди. Қўни-қўшнилар имконлари даражасида у аёлга ёрдам беришга ҳаракат қилишар, дардини енгиллатишга уринишарди. Ўзини тиклаб олиши учун бироз бўлса-да таом ейишга мажбурлашарди.

Уруш эса чўзилгандан-чўзилди. Кунларнинг бирида лагер аҳли муштипар она ҳақидаги ғамгин хабар билан уйғонди. Онаизор фарзандлари ҳақида бирор хабар ололмай, дунёдан кўз юмди...