Массачусетс технология институти (MIT)нинг янги тадқиқоти ҳайратланарли ва баъзи ўринларда хавотирли натижаларни кўрсатди. Ушбу мақоламиз ChatGPT ва бошқа нейрон тармоқлар мия фаолиятимиз, хотирамиз ва мустақил фикрлашимизга қандай таъсир қилиши ҳақида.

2. Гуноҳ ва хатолар учун йиғлаш баробарида пушаймонликда қолиш Қусур: Нафснинг яна бир камчилиги – (ҳар қандай сабабга кўра) йиғлаганда енгиллашиши ва ўзини хотиржам ҳис қилиб, шодликка берилишидир.

Нафснинг камчиликларидан бири – унинг ўзини нажот топдим, яъни жаннатийман деб ўйлашидир. Банда турли зикрлар ва ибодатлар билан нажот эшигини тақиллатади. Ҳатто бу эшиклар унинг учун очилиши ҳам мумкин. Бироқ банда ўзини аллақачон натижага эришдим, деб ўйлаши, Аллоҳнинг фарз ва қайтариқларига беэътибор бўлиши ортидан яна йўлидан адашади. Аллоҳ сақласин! – Абу Абдураҳмон ас-Сулламийнинг "Нафс қусурлари ва даво йўллари" китобидан.

Табиат инсон эшитиш қобилиятидан ташқаридаги ноёб “сигналлар” билан тўлиб-тошган. Яқинда олимлар ўсимликларнинг стресс ҳолатида ўзидан овоз чиқариши ва бу овозлар ҳайвонларга таъсир кўрсатишини аниқлади. Илмий изланиш пайтида ўсимликлар томонидан чиқарилган овозларга ҳайвонлар томонидан жавоб қайтарилгани тасдиқланган. Жумладан, урғочи тут парвонаси помидор ўсимлиги стрессда эканлигини кўрсатувчи овозларни эшитиб, унга тухум қўймасликни маъқул кўрган. Гап инсон эшита олмайдиган овозлар – бодроқ портлашига ўхшаш товушлар ҳақида кетмоқда.

XX аср бошларидаги Америка жамиятига назар ташлайлик. Ўшанда аёлларнинг кўча-кўйда сигарет чекиши нафрат билан қарши олинган, баъзи жойларда ҳаттоки бу ҳолат тақиқланган ҳам эди. Ушбу даврда америкалик аёллар орасида тамаки чекиш кўрсаткичи жуда паст бўлган – яъни тахминан 5%. Шундай вазиятда American Tobacco Company раҳбари Жорж Вашингтон Ҳилл аёллар орасида кашандаликни ёйиш орқали кўп даромад олиш мумкинлиги ҳақида ўйлаб қолади. Шу мақсадда у маккор Бернейс билан шартнома тузади. Бернейс Зигмунд Фрейд ва бошқа психологлар билан маслаҳатлашганидан сўнг, ўта ғалати, лекин самарали лойиҳа тайёрлайди. Бир гуруҳ феминист аёллар билан келишиб, уларни 1929 йилги анъанавий пасха юришида иштирок этишга чорлайди. Феминистлар юриш вақтида узун пайпоқларидан сигарета чиқариб, уни тутатишлари керак эди – М.Гултекин, психология фанлари доктори.

Диндорларимизнинг ҳам бугунги кунда бирламчи масалаларни аниқлашда зиддиятга йўл қўяётганлиги ҳақида

Бепарволик – касаллик. Касаллик бўлганда ҳам олди олинмаса, урчийдиган, тезда кўпчиликни гирдобига тортадиган ўлатдир. Мен уни ОИТС вирусига ўхшатгим келаверади. Чунки бепарволик ҳам ана шу аср вабоси каби ўзича бирор зарар келтира олмайди, балки ҳамият, ҳамжиҳатлик каби фазилатлар емирилишига, турли моддий-маънавий жиноятлар тарқалиб, кенг тус олишига сабаб бўлади.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қиладилар: "Аллоҳ таолонинг ҳудудига (буйруқ ва қайтариқларига) риоя этадиган ва ўзгаларни ҳам шунга ундайдиган яхши одамлар билан ёмон-мункар ишлардан қайтариқларга бепарво кимсаларнинг ҳоли битта кемага чиққан бир тўп кишига ўхшайди. Қуръа ташлаш асосида улардан баъзилари кема юқорисига, баъзилари эса пастки қисмига жойлашишади. Пастдагилар сувга эҳтиёж сезишса, юқоридагиларнинг олдидан ўтишади. Шунда улар: "(Кеманинг) ўзимизга тегишли қисмидан (пастдан) бир тешик очсак-чи, шунда юқоридагиларни безовта қилавермасдик", дейишади. Устки қаватдагилар уларни бу истакдан қайтаришмаса, пастдагилар ҳам, ўзлари ҳам ҳалок бўлишади. Моне бўлишса, ҳаммалари омон қолишади" (Бухорий ривояти).

Аллоҳ таоло яратган инсон фитрати эркаклар билан аёлларнинг бирлашишини тақозо этади. Шу тариқа инсон уруғи давом этади ва ер юзида ҳаёт бардавом бўлади. Аллоҳ таоло шу йўл билан дунё неъматини сақланиб қолишини ва табиатдаги табиий кучларни Ўзи истаган вақтга қадар инсониятга бўйсундириб беришни хоҳлади. Агар Аллоҳ таоло инсониятни мана шундай фитратда яратмаганида эди, ер юзи қисқа вақт ичида завол топган бўларди – Муҳиддин Абдулҳамиднинг “Шахсий ҳоллар” китобидан.

Исломда руҳий, психологик жиҳатга бўлган эътибор моддий жиҳатга берилган эътибордан кам эмас. Худди шунингдек, бир шахсдан талаб қилинадиган одоб-ахлоққа жамоат ҳам риоя қилиши исталади.