Офият Сиддиқий: Американинг кўринмас юзи
Покистонлик невролог доктор Офият Сиддиқий 20 йилдан ортиқ вақт давомида АҚШ федерал қамоқхонасининг жаҳаннамий шароитларида азоб чекиб келмоқда. Унинг ишини шунчаки адолат суиистеъмоли деб аташ, давом этаётган бу даҳшатли адолатсизлик кўламини пасайтириш бўларди. АҚШ ҳуқуқий тизими, ўзининг адолат ва қонуний жараёнга оид барча такаббурона даъволарига қарамай, иккаласини ҳам масхара қилди. Бу шунчаки нотўғри суд тизими томонидан жабр кўрган бегуноҳ аёлнинг ҳикояси эмас - доктор Сиддиқий иши миллий хавфсизлик ва сиёсий мақсадга мувофиқлик йўлида чет эл фуқароларининг ҳаёти қурбон қилинадиган империянинг мутакаббирлиги тимсоли ҳисобланади.
Доктор Сиддиқий иши аллақачон қонун доирасидан чиқиб кетган. У ўз адолатининг бенуқсон, хатолардан холи ва таъна-маломатдан юқори эканига ишонган давлатнинг ёрқин рамзига айланган. Жиноят тарихи ва ҳеч қандай террорчилик ташкилотига алоқаси бўлмаган доктор Сиддиқий асоссиз айбловлар, қийноқли ҳибсга олишлар ва шунақанги масхарабоз суд жараёнига дучор бўлдики, уни шунчаки бир кулгили томоша деб аташ мумкин эди. Бу масаланинг моҳияти ўзини озодлик маёғи деб даъво қилаётган тизимнинг лаёқатсизлигида ётибди. АҚШ разведка идоралари шунчаки тахминлар ва нотўғри фаразларга асосланиб, доктор Сиддиқийни миллий хавфсизликка таҳдид сифатида баҳолашди. Улар уни радиоактив бомба билан ҳужум режалаштирган ядро физиги сифатида айблашди - бу унинг ҳақиқий тарихи билан ҳеч қандай алоқаси бўлмаган бемаъни даъво эди. Унинг ҳуқуқшунослар жамоаси тўғри таъкидлаганидек, унинг докторлик даражаси ядро фанлари эмас, балки таълим йўналишидадир. Шунга қарамай, асоссиз ваҳима ва ксенофобия туфайли келиб чиққан бу қўпол хато унинг ҳаётини бутунлай ўзгартириб юборадиган айбловга асос бўлди.
АҚШ ҳукумати, адолатга бўлган барча даъволарига қарамай, ўз мақсадларига хизмат қилиш учун қонун-қоидаларини қайта ёзишга тайёр эди. 2003 йилда учта ёш фарзанди билан доктор Сиддиқийнинг ўғирлаб кетилиши АҚШ хавфсизликни таъминлаш учун қандай тубанликка боришига тайёрлигини эслатади. Адвокатнинг маълумотларига кўра, у Марказий разведка бошқармасига топширилган ва яширин қамоқхоналарда энг оғир қийноқларга дучор бўлган ҳолда, суддан ташқари ҳибсхонадаги қора туйнукка олиб тушилган. Шунга қарамай, АҚШ суд тизими, олдиндан ҳибсга олишни қулай тарзда инкор этган ҳолда, унинг иши сохта асосларга қурилган бўлиши мумкинлигини тан олишдан бош тортди. Марказий разведка бошқармаси томонидан ўғирлаб кетилган, қийноққа солинган ва кейин содир этмаган жинояти учун судланган аёл - бу алоҳида ҳолат эмас, балки узоқ вақтдан бери геосиёсий ҳокимият қурбонгоҳида инсон ҳаётини қурбон қилишга тайёрлигини кўрсатган давлат томонидан амалга оширилган тизимли зўравонликнинг бир қисмидир.
Доктор Сиддиқий ишида янги далиллар пайдо бўлганига қарамай, АҚШ суд тизими ўз хатоларини тан олишни хоҳламаслигини кўрсатмоқда. Унинг ҳуқуқий гуруҳи 76 500 сўзли маълумотнома ва суд пайтида мавжуд бўлмаган гувоҳлик кўрсатмаларига таяниб, уни озод қилишни талаб қилди ҳамда унинг айблови асосидаги хато ва камчиликларни очиб ташлади. Бироқ, АҚШ ҳукумати ўз нуқтаи назарида қатъий турибди, ҳақиқатни кўрмасдан воқеаларнинг фақат ўз талқинини тўғри деб ҳисобламоқда. Доктор Сиддиқий ноҳақ судлангани эҳтимоли - Америка адолати ғоясига нисбатан тасаввур қилиб бўлмайдиган ҳақорат - ҳукумат учун жуда хавфли тушунча. Хатони тан олиш АҚШ суд тизимининг ўз кибридан келиб чиқиб, бутун дунё бўйлаб вайронагарчилик ва азоб-уқубатдан бошқа нарсани келтирмаган уруш баҳонасида яна бир бегуноҳ инсонни ноҳақ жазолашини эътироф этиш билан баробар бўлар эди.
Сўнгги ўн беш йил давомида доктор Сиддиқий бошидан кечирган қийноқлар ва зўравонликлар нафақат унга қарши жиноятлар, балки ўзини жавобгарликдан юқори деб билган давлат томонидан содир этилган инсониятга қарши жиноятлардир. АҚШ ўзининг кенг тармоқли махфий қамоқхоналари, қонундан ташқари ҳибслар ва "кучайтирилган сўроқ усуллари"дан давлат душманлари деб ҳисобланган шахсларни бўйсундириш учун фойдаланишда такрор-такрор айбланган. Доктор Сиддиқий бу даҳшатли тизим тишларига тушган покистонлик аёл сифатида АҚШнинг глобал ҳукмронликка бўлган шафқатсиз интилиши туфайли ҳаёти барбод бўлган кўплаб инсонлардан биридир. Унинг азоб-уқубатлари алоҳида ҳодиса эмас, балки АҚШ куч ва назорат йўлида америкалик бўлмаган ҳаётларни беқадр деб ҳисоблашда давом этаётгани туфайли қитъаларга ёйилган адолатсизлик намунасининг бир қисмидир.
Шубҳасиз, доктор Сиддиқий иши оддий ҳуқуқий хато эмас – бу норозиликни бостиришга, АҚШнинг ўзини дунё полицияси деб аташига қарши чиқишга журъат этганларнинг овозини ўчиришга қаратилган қасддан уринишдир. Қўшма Штатларнинг унга муносиб бўлган адолатни бермаслиги, у паст кўрган инсонларнинг ҳаётига нисбатан давом этаётган нафратининг ифодаси ҳисобланади. Доктор Сиддиқий бу борада ёлғиз эмас; у ўз фуқароларинигина ҳуқуқ ва қадр-қимматга лойиқ деб биладиган давлатнинг инжиқликларига дуч келган сон-саноқсиз чет эл фуқароларининг бир намунасидир.
Доктор Сиддиқийнинг адолат учун ўтинчи шунчаки шахсий озодлик учун ёлвориш эмас, балки ахлоқий маёғини йўқотган тизимга қарши туриш учун дунёга қилинган чақириқдир. Бу АҚШ нафақат сон-саноқсиз одамларнинг ҳуқуқларини поймол қилган, балки ўзи эъзозлашини даъво қилаётган адолат ва тенглик тамойилларига путур етказган терроризмга қарши урушнинг даҳшатли меросига ниҳоят юзлашишини тақозо этмоқда. Доктор Сиддиқийнинг қамоқда қолиши дунё виждонидаги доғдир, уни бошқа асло эътиборсиз қолдириб бўлмайди.
АҚШ ўз хатти-ҳаракатлари билан юзлашадиган, глобал ҳукмронликка интилиши бегуноҳ одамлар ҳаётига зомин бўлгани ҳақидаги ноқулай ҳақиқатни тан оладиган пайт энди келди. У ўзидан сўраши керак: қачон америкалик бўлмаганларнинг ҳаётини арзон-гаров кўришни тўхтатади? Қачон ўзининг одил судлов тизими анчайин нуқсонли эканини, у қонундан устун эмаслигини ва душман деб ҳисоблаган кишилар ҳам ўз фуқаролари каби адолатли суд ҳуқуқига эга эканини тан олади? Доктор Сиддиқийнинг иши фақат у ҳақида эмас, балки бутун дунёда инсон ҳаётини қадрсиз деб билувчи империянинг чексиз кучи томонидан овози ўчирилган миллионлаб одамлар ҳақидадир. Агар доктор Сиддиқий озод этилмаса, Американинг адолат ҳақидаги даъвоси қуруқ шиордан бошқа нарса эмаслигини, у адолатпарварлик ниқоби остида ўзидан паст деб билганлар устидан террор ҳукмронлигини давом эттиришга мўлжалланган бўш қобиқ эканлигини бутун дунё билиб олади.