Massachusets texnologiya instituti (MIT)ning yangi tadqiqoti hayratlanarli va baъzi oʻrinlarda xavotirli natijalarni koʻrsatdi. Ushbu maqolamiz ChatGPT va boshqa neyron tarmoqlar miya faoliyatimiz, xotiramiz va mustaqil fikrlashimizga qanday taъsir qilishi haqida.

2. Gunoh va xatolar uchun yigʻlash barobarida pushaymonlikda qolish Qusur: Nafsning yana bir kamchiligi – (har qanday sababga koʻra) yigʻlaganda engillashishi va oʻzini xotirjam his qilib, shodlikka berilishidir.

Nafsning kamchiliklaridan biri – uning oʻzini najot topdim, yaъni jannatiyman deb oʻylashidir. Banda turli zikrlar va ibodatlar bilan najot eshigini taqillatadi. Hatto bu eshiklar uning uchun ochilishi ham mumkin. Biroq banda oʻzini allaqachon natijaga erishdim, deb oʻylashi, Allohning farz va qaytariqlariga beeъtibor boʻlishi ortidan yana yoʻlidan adashadi. Alloh saqlasin! – Abu Abdurahmon as-Sullamiyning "Nafs qusurlari va davo yoʻllari" kitobidan.

Tabiat inson eshitish qobiliyatidan tashqaridagi noyob “signallar” bilan toʻlib-toshgan. Yaqinda olimlar oʻsimliklarning stress holatida oʻzidan ovoz chiqarishi va bu ovozlar hayvonlarga taъsir koʻrsatishini aniqladi. Ilmiy izlanish paytida oʻsimliklar tomonidan chiqarilgan ovozlarga hayvonlar tomonidan javob qaytarilgani tasdiqlangan. Jumladan, urgʻochi tut parvonasi pomidor oʻsimligi stressda ekanligini koʻrsatuvchi ovozlarni eshitib, unga tuxum qoʻymaslikni maъqul koʻrgan. Gap inson eshita olmaydigan ovozlar – bodroq portlashiga oʻxshash tovushlar haqida ketmoqda.

XX asr boshlaridagi Amerika jamiyatiga nazar tashlaylik. Oʻshanda ayollarning koʻcha-koʻyda sigaret chekishi nafrat bilan qarshi olingan, baъzi joylarda hattoki bu holat taqiqlangan ham edi. Ushbu davrda amerikalik ayollar orasida tamaki chekish koʻrsatkichi juda past boʻlgan – yaъni taxminan 5%. Shunday vaziyatda American Tobacco Company rahbari Jorj Vashington ayollar orasida kashandalikni yoyish orqali koʻp daromad olish mumkinligi haqida oʻylab qoladi. Shu maqsadda u makkor Berneys bilan shartnoma tuzadi. Berneys Zigmund Freyd va boshqa psixologlar bilan maslahatlashganidan soʻng, oʻta gʻalati, lekin samarali loyiha tayyorlaydi. Bir guruh feminist ayollar bilan kelishib, ularni 1929 yilgi anъanaviy pasxa yurishida ishtirok etishga chorlaydi. Feministlar yurish vaqtida uzun paypoqlaridan sigareta chiqarib, uni tutatishlari kerak edi – M.Gultekin, psixologiya fanlari doktori.

Dindorlarimizning ham bugungi kunda birlamchi masalalarni aniqlashda ziddiyatga yoʻl qoʻyayotganligi haqida

Beparvolik – kasallik. Kasallik boʻlganda ham oldi olinmasa, urchiydigan, tezda koʻpchilikni girdobiga tortadigan oʻlatdir. Men uni OITS virusiga oʻxshatgim kelaveradi. Chunki beparvolik ham ana shu asr vabosi kabi oʻzicha biror zarar keltira olmaydi, balki hamiyat, hamjihatlik kabi fazilatlar emirilishiga, turli moddiy-maъnaviy jinoyatlar tarqalib, keng tus olishiga sabab boʻladi.

Rasululloh sollallohu alayhi va sallam marhamat qiladilar: "Alloh taoloning hududiga (buyruq va qaytariqlariga) rioya etadigan va oʻzgalarni ham shunga undaydigan yaxshi odamlar bilan yomon-munkar ishlardan qaytariqlarga beparvo kimsalarning holi bitta kemaga chiqqan bir toʻp kishiga oʻxshaydi. Qurъa tashlash asosida ulardan baъzilari kema yuqorisiga, baъzilari esa pastki qismiga joylashishadi. Pastdagilar suvga ehtiyoj sezishsa, yuqoridagilarning oldidan oʻtishadi. Shunda ular: "(Kemaning) oʻzimizga tegishli qismidan (pastdan) bir teshik ochsak-chi, shunda yuqoridagilarni bezovta qilavermasdik", deyishadi. Ustki qavatdagilar ularni bu istakdan qaytarishmasa, pastdagilar ham, oʻzlari ham halok boʻlishadi. Mone boʻlishsa, hammalari omon qolishadi" (Buxoriy rivoyati).

Alloh taolo yaratgan inson fitrati erkaklar bilan ayollarning birlashishini taqozo etadi. Shu tariqa inson urugʻi davom etadi va er yuzida hayot bardavom boʻladi. Alloh taolo shu yoʻl bilan dunyo neъmatini saqlanib qolishini va tabiatdagi tabiiy kuchlarni Oʻzi istagan vaqtga qadar insoniyatga boʻysundirib berishni xohladi. Agar Alloh taolo insoniyatni mana shunday fitratda yaratmaganida edi, er yuzi qisqa vaqt ichida zavol topgan boʻlardi.

Islomda ruhiy, psixologik jihatga boʻlgan eъtibor moddiy jihatga berilgan eъtibordan kam emas. Xuddi shuningdek, bir shaxsdan talab qilinadigan odob-axloqqa jamoat ham rioya qilishi istaladi.