2016 yil 15 iyulь kuni Turkiya tarixidagi eng ogʻir sinovlardan biri – xalq irodasiga qarshi qilingan toʻntarish urinishi yuz berdi. Ammo bu urinish faqat harbiylar bilan davlat oʻrtasidagi toʻqnashuv emas, balki millatning oʻzi demokratiyani qoʻli, tani va joni bilan himoya qilgan, buyuk jasorat namoyon etilgan kecha boʻldi.

Bosniyalik erkaklar va 12 yoshgacha boʻlgan oʻgʻil bolalar ajratib olinib, ommaviy ravishda qatl etildi: taxminan 8 372 kishi otib oʻldirildi, ularning jasadlari ommaviy qabrlarga dafn qilindi va keyinchalik izlarni yashirish uchun koʻchirildi. Ayollar, qizlar va qariyalar esa avtobuslarga majburan joylanib, boshqa hududlarga surgun qilindi. Mladich oʻsha kunlarda kameralar oldida ochiqchasiga: “Bu er endi serblarniki. Biz musulmonlardan qasos olamiz”, deb jar soldi.

XV asrgacha boʻlgan vaqt mobaynida musulmon olimlarining ilm-fanga qoʻshgan hissasi tahsinga loyiq. Bularni "al-jabr", "kimyo" atamalaridan ham anglash mumkin. Islom dunyosining nafaqat ilm, balki sanъat, tijorat, siyosat kabi sohalar rivojiga ham inkor qilib boʻlmaydigan darajada koʻp mehnati singgan. Unda hozirgi kunga kelib ular nega Evropadan ilm borasida ortda qolishdi? Buning sabablari nimada?

Oʻtgan yili yozda oʻzbekistonlik Rayyona Ibrohimova Germaniyada Butunjahon olimpiadasida oltin medal sohibasi boʻlgandi. Nemis tili boʻyicha 62 davlatdan kelgan oʻquvchilar bilan bellashib gʻoliblikni qoʻlga kiritgan oʻzbekistonlik qizning tasvirlari mahalliy va xorij nashrlarida tarqaldi. Ularda andijonlik Rayyona Ibrohimova muhofazakor oilaning farzandi, hijobda ekanligi maъlum boʻldi. Oradan bir yil oʻtib, Rayyonaning suratlari yana ijtimoiy tarmoqlarda tarqalmoqda, u haqida postlar yozilmoqda. Bu gal Rayyona Ibrohimova prezident Shavkat Mirziyoevdan davlat mukofotini olganidan koʻra, uning tashqi koʻrinishi tillarga tushdi. Hammaning muhofazakor tasavvuridagi Rayyona suratlarda hijobsiz, boshda doʻppi va biroz pardozli gʻarbcha klassik koʻrinishda edi. Ijtimoiy tarmoqlar foydalanuvchilari Rayyonaning hijobi prezident bilan uchrashuv uchun echtirilganini yozishdi.

Rossiya va Ozarbayjonning davlatlararo munosabatlaridagi muammolari SSSR tarqalishi davrida boshlangan. Qorabogʻ mojarosining dastlabki yillarida Ozarbayjon jamiyati Rossiyaga nisbatan ancha moyil edi. Biroq 1990 yilning yanvarida Sovet qoʻshinlarining Bokuga kiritilishi Ozarbayjonda Rossiyaga boʻlgan munosabatga salbiy taъsir koʻrsatdi. Aynan 1990 yil 20 yanvarda Moskva aslida Ozarbayjonni yoʻqotdi.

27 iyunь – Matbuot va Ommaviy axborot vositalari xodimlari kuni. Bu sohada ijod va mehnat qilayotgan “Azon Global” 2017 yildan buyon Islom va musulmonlar dunyosining ovozi boʻlib kelmoqda. Bu faoliyati uchun bosim va tsenzuraning turli koʻrinishlari ostida boʻlishiga qaramay, oʻz soʻzini aytishdan chekinmayapti. Global miqyosda ham diniy nashrlar, etakchilar, haq yoʻlda qalam tebratayotgan ijodkorlar maъlum bir qatlam uchun “xavf”ga aylangan.

Yaqinda Buyuk Britaniya va uning ittifoqchilari tomonidan Isroilning ikki yuqori lavozimli vaziri – Itamar Ben-Gvir va Betsalelь Smotrichga qarshi joriy qilingan sanktsiyalar koʻpchilik tomonidan Isroil rahbariyatida kuchayayotgan ekstremizmga qarshi muhim axloqiy pozitsiya sifatida baholandi. Biroq bu shov-shuvli qadam ortida ancha hisob-kitob qilingan va beadab strategiya yotadi. Bu Gʻarb davlatlarining Isroilga qarshi haqiqiy javobi emas, balki oʻzini goʻyo sionistlarning vahshiyliklariga qarshidek koʻrsatishi, xolos. Bu obdon rejalashtirilgan, chegaralangan va natijasi deyarli boʻlmagan choralar koʻproq bir haqiqatni ochib beradi: Gʻarb hukumatlari oʻz ritorikasiga qaramay, Isroilning aparteid tizimi va falastinliklarga qarshi olib borilayotgan genotsid urushiga qarshi chiqa olmaydi..

Turkiya hukumati xavotirda: mamlakatda tugʻilishlar soni tobora kamayib bormoqda. Rasmiy maъlumotlarga qaraganda, 2001 yilda yalpi tugʻilish koeffitsienti 2,38 edi, 2024 yilga kelib esa bu koʻrsatkich 1,48 ga tushib qoldi. Yaъni bir ayol reproduktiv davrida tuqqan bolalar soni ikki nafarga ham etmayapti. Maъlumki, tugʻilishning kamayishi bir qator demografik, ijtimoiy va iqtisodiy muammolarni keltirib chiqaradi. Masalan, ish kuchi qisqaradi, keksalar sonining ortishi ijtimoiy taъminot tizimiga yuklamani oshiradi.

Biz rostdan ham bu urushdan chetda turib omon qolamizmi? Yoki bu urush biz istasak ham, istamasak ham barchamizning urushimizmi? Bu urushni "ikki dushman oʻrtasidagi ziddiyat" deb baholab, neytral pozitsiyada turishimiz kerakmi? Yoki aslida bu juda xavfli masala boʻlib, Eronni nishonga olayotgan kuchlar ertaga bizni ham nishonga olishni rejalashtirganmi? Agar "Isroil" gʻalaba qozonsa, Alloh saqlasin, u holda uning oldida hech qanday toʻsiq qolmaydi: u navbatma-navbat Misr, Suriya, Iordaniya, Pokiston, Turkiya va boshqa oʻlkalarni nishonga oladi buni esa uning rahbarlari ochiq eъlon qilib boʻlgan – Doktor Navvof Takruriy, Butunjahon ulamolar hayъati aъzosi, Falastin ulamolar hayъati rahbari.

AQSh prezidenti Donalьd Tramp “Eron yadroviy qurolga juda yaqin” ekanini bilaman, deb aytdi. Lekin u bunday maъlumotni qaerdan oldi? Javob aniq – buni unga Binьyamin Netanьyaxu aytgan. AQSh razvedka idoralari Trampga nima dedi? Ularning maъlumotlariga koʻra, “Eron yadroviy qurol yaratish ustida ish olib bormayapti va oliy rahbar Oyatullo Ali Xomanaiy 2003 yilda toʻxtatilgan bunday dasturga ruxsat bermagan”. Qiziq, Tramp oʻzining josuslariga ishonmaydimi yoki ishonishni istamayaptimi? Ushbu savolga javob esa yanada qiziq – Pol Kreyg Roberts, amerikalik siyosiy tahlilchi.