Ofiyat Siddiqiy: Amerika adolatsizligining koʻrinmas yuzi

Pokistonlik nevrolog doktor Ofiyat Siddiqiy 20 yildan ortiq vaqt davomida AQSh federal qamoqxonasining jahannamiy sharoitlarida azob chekib kelmoqda. Uning ishini shunchaki adolat suiisteъmoli deb atash, davom etayotgan bu dahshatli adolatsizlik koʻlamini pasaytirish boʻlardi. AQSh huquqiy tizimi, oʻzining adolat va qonuniy jarayonga oid barcha takabburona daъvolariga qaramay, ikkalasini ham masxara qildi. Bu shunchaki notoʻgʻri sud tizimi tomonidan jabr koʻrgan begunoh ayolning hikoyasi emas - doktor Siddiqiy ishi milliy xavfsizlik va siyosiy maqsadga muvofiqlik yoʻlida chet el fuqarolarining hayoti qurbon qilinadigan imperiyaning mutakabbirligi timsoli hisoblanadi.

Doktor Siddiqiy ishi allaqachon qonun doirasidan chiqib ketgan. U oʻz adolatining benuqson, xatolardan xoli va taъna-malomatdan yuqori ekaniga ishongan davlatning yorqin ramziga aylangan. Jinoyat tarixi va hech qanday terrorchilik tashkilotiga aloqasi boʻlmagan doktor Siddiqiy asossiz ayblovlar, qiynoqli hibsga olishlar va shunaqangi masxaraboz sud jarayoniga duchor boʻldiki, uni shunchaki bir kulgili tomosha deb atash mumkin edi. Bu masalaning mohiyati oʻzini ozodlik mayogʻi deb daъvo qilayotgan tizimning layoqatsizligida yotibdi. AQSh razvedka idoralari shunchaki taxminlar va notoʻgʻri farazlarga asoslanib, doktor Siddiqiyni milliy xavfsizlikka tahdid sifatida baholashdi. Ular uni radioaktiv bomba bilan hujum rejalashtirgan yadro fizigi sifatida ayblashdi - bu uning haqiqiy tarixi bilan hech qanday aloqasi boʻlmagan bemaъni daъvo edi. Uning huquqshunoslar jamoasi toʻgʻri taъkidlaganidek, uning doktorlik darajasi yadro fanlari emas, balki taъlim yoʻnalishidadir. Shunga qaramay, asossiz vahima va ksenofobiya tufayli kelib chiqqan bu qoʻpol xato uning hayotini butunlay oʻzgartirib yuboradigan ayblovga asos boʻldi.

AQSh hukumati, adolatga boʻlgan barcha daъvolariga qaramay, oʻz maqsadlariga xizmat qilish uchun qonun-qoidalarini qayta yozishga tayyor edi. 2003 yilda uchta yosh farzandi bilan doktor Siddiqiyning oʻgʻirlab ketilishi AQSh xavfsizlikni taъminlash uchun qanday tubanlikka borishiga tayyorligini eslatadi. Advokatning maъlumotlariga koʻra, u Markaziy razvedka boshqarmasiga topshirilgan va yashirin qamoqxonalarda eng ogʻir qiynoqlarga duchor boʻlgan holda, suddan tashqari hibsxonadagi qora tuynukka olib tushilgan. Shunga qaramay, AQSh sud tizimi, oldindan hibsga olishni qulay tarzda inkor etgan holda, uning ishi soxta asoslarga qurilgan boʻlishi mumkinligini tan olishdan bosh tortdi. Markaziy razvedka boshqarmasi tomonidan oʻgʻirlab ketilgan, qiynoqqa solingan va keyin sodir etmagan jinoyati uchun sudlangan ayol - bu alohida holat emas, balki uzoq vaqtdan beri geosiyosiy hokimiyat qurbongohida inson hayotini qurbon qilishga tayyorligini koʻrsatgan davlat tomonidan amalga oshirilgan tizimli zoʻravonlikning bir qismidir.

Doktor Siddiqiy ishida yangi dalillar paydo boʻlganiga qaramay, AQSh sud tizimi oʻz xatolarini tan olishni xohlamasligini koʻrsatmoqda. Uning huquqiy guruhi 76 500 soʻzli maъlumotnoma va sud paytida mavjud boʻlmagan guvohlik koʻrsatmalariga tayanib, uni ozod qilishni talab qildi hamda uning ayblovi asosidagi xato va kamchiliklarni ochib tashladi. Biroq, AQSh hukumati oʻz nuqtai nazarida qatъiy turibdi, haqiqatni koʻrmasdan voqealarning faqat oʻz talqinini toʻgʻri deb hisoblamoqda. Doktor Siddiqiy nohaq sudlangani ehtimoli - Amerika adolati gʻoyasiga nisbatan tasavvur qilib boʻlmaydigan haqorat - hukumat uchun juda xavfli tushuncha. Xatoni tan olish AQSh sud tizimining oʻz kibridan kelib chiqib, butun dunyo boʻylab vayronagarchilik va azob-uqubatdan boshqa narsani keltirmagan urush bahonasida yana bir begunoh insonni nohaq jazolashini eъtirof etish bilan barobar boʻlar edi.

Soʻnggi oʻn besh yil davomida doktor Siddiqiy boshidan kechirgan qiynoqlar va zoʻravonliklar nafaqat unga qarshi jinoyatlar, balki oʻzini javobgarlikdan yuqori deb bilgan davlat tomonidan sodir etilgan insoniyatga qarshi jinoyatlardir. AQSh oʻzining keng tarmoqli maxfiy qamoqxonalari, qonundan tashqari hibslar va "kuchaytirilgan soʻroq usullari"dan davlat dushmanlari deb hisoblangan shaxslarni boʻysundirish uchun foydalanishda takror-takror ayblangan. Doktor Siddiqiy bu dahshatli tizim tishlariga tushgan pokistonlik ayol sifatida AQShning global hukmronlikka boʻlgan shafqatsiz intilishi tufayli hayoti barbod boʻlgan koʻplab insonlardan biridir. Uning azob-uqubatlari alohida hodisa emas, balki AQSh kuch va nazorat yoʻlida amerikalik boʻlmagan hayotlarni beqadr deb hisoblashda davom etayotgani tufayli qitъalarga yoyilgan adolatsizlik namunasining bir qismidir.

Shubhasiz, doktor Siddiqiy ishi oddiy huquqiy xato emas – bu norozilikni bostirishga, AQShning oʻzini dunyo politsiyasi deb atashiga qarshi chiqishga jurъat etganlarning ovozini oʻchirishga qaratilgan qasddan urinishdir. Qoʻshma Shtatlarning unga munosib boʻlgan adolatni bermasligi, u past koʻrgan insonlarning hayotiga nisbatan davom etayotgan nafratining ifodasi hisoblanadi. Doktor Siddiqiy bu borada yolgʻiz emas; u oʻz fuqarolarinigina huquq va qadr-qimmatga loyiq deb biladigan davlatning injiqliklariga duch kelgan son-sanoqsiz chet el fuqarolarining bir namunasidir. 

Doktor Siddiqiyning adolat uchun oʻtinchi shunchaki shaxsiy ozodlik uchun yolvorish emas, balki axloqiy mayogʻini yoʻqotgan tizimga qarshi turish uchun dunyoga qilingan chaqiriqdir. Bu AQSh nafaqat son-sanoqsiz odamlarning huquqlarini poymol qilgan, balki oʻzi eъzozlashini daъvo qilayotgan adolat va tenglik tamoyillariga putur etkazgan terrorizmga qarshi urushning dahshatli merosiga nihoyat yuzlashishini taqozo etmoqda. Doktor Siddiqiyning qamoqda qolishi dunyo vijdonidagi dogʻdir, uni boshqa aslo eъtiborsiz qoldirib boʻlmaydi.

AQSh oʻz xatti-harakatlari bilan yuzlashadigan, global hukmronlikka intilishi begunoh odamlar hayotiga zomin boʻlgani haqidagi noqulay haqiqatni tan oladigan payt endi keldi. U oʻzidan soʻrashi kerak: qachon amerikalik boʻlmaganlarning hayotini arzon-garov koʻrishni toʻxtatadi? Qachon oʻzining odil sudlov tizimi anchayin nuqsonli ekanini, u qonundan ustun emasligini va dushman deb hisoblagan kishilar ham oʻz fuqarolari kabi adolatli sud huquqiga ega ekanini tan oladi? Doktor Siddiqiyning ishi faqat u haqida emas, balki butun dunyoda inson hayotini qadrsiz deb biluvchi imperiyaning cheksiz kuchi tomonidan ovozi oʻchirilgan millionlab odamlar haqidadir. Agar doktor Siddiqiy ozod etilmasa, Amerikaning adolat haqidagi daъvosi quruq shiordan boshqa narsa emasligini, u adolatparvarlik niqobi ostida oʻzidan past deb bilganlar ustidan terror hukmronligini davom ettirishga moʻljallangan boʻsh qobiq ekanligini butun dunyo bilib oladi.