Hayit musulmonlarning aziz bayrami boʻlgani uchun bu ayyom shodu xurramlik, xursandchilik qilinadigan, keksalar, ota-ona, qarindoshlar ziyorat etiladigan, bemorlar holidan xabar olinadigan, zakot va xayr-ehson ulashiladigan kundir.
Bola bir zumda boshidan tosh bilan urilgandek zarbani his qildi. Nima deyishni bilmay qoldi bir muddat. Ammo biroz oʻyladi va endi katta boʻlganini, oʻksingani bildirish yaxshi emasligini mulohaza qildi. Koʻzguga oxirgi marta bir qur koʻz tashlab, ustidagilarni echib bir burchakka irgʻitib, oʻzining eski kiyimlarini kiydi.
Barchamizga maʻʻlumki, bugun muborak Ramazon oyining oxirgi kuni. Ertaga esa Ramazon hayiti nishonlanadi. Aynan bugun ijtimoiy tarmoqlarda, oʻzaro suhbatlarda, hatto ilmlilar oʻrtasida ham arafa kuni deb eʻʻtirof etilmoqda. Odamlar bir-birlarini arafa kuni bilan tabriklab, haqiqiy arafa kuniga tegishli boʻlgan dadillarni keltirib oʻtmoqda. Endi tabiiy bir savol tugʻiladi: bugun arafa kunimi? Arafa kuni oʻzi aslida qaysi kun?
Unda imonimizni yangilaylik, gunohlarimizni yuvaylik. Duo qilaylikki: “Ey Allohim, bizlarni yillar davomida ramazonga etkaz va bizlarni doʻzaxdan ozod boʻlgan qullaring qatorida qil!”
Konsyumerizm taʻʻsirida butun hayoti bu dunyoda eb-ichib, undan lazzatlanib hayot kechirishga dasturlanib qolgan, oxirat haqida oʻylamaydigan, balki uni inkor qiladigan, hatto oʻzining “baxti” uchun oila qurmay, farzand koʻrmasdan oʻtadigan “zamonaviy odam”ni oʻzidan keyingi avlod haqida qaygʻurishga qanday undaymiz, degan savolga zamonaviy ijtimoiy-gumanitar fanlar tayinli javob berolganicha yoʻq. “Dunyoga bir marta keladigan boʻlsak, undan keyin chirigan tuproqqa aylanib, yoʻq boʻlib ketsak, nima uchun oʻzimizni emas, hali tugʻilmagan insonlarni oʻylab qiynalishimiz kerak”, deydigan tafakkurdagi insonlarga atrof-muhitni, ekologiyani asrab avaylash vijdon ishi, kelgusi avlod oldidagi masʻʻuliyat ekanligiga qanday ishontiramiz?
U ming oydan yaxshiroq kechadir. Bu taxminan qamariy 83,3 yilga toʻgʻri keladi. Bu, shu muborak tunda qilingan ibodatlar shuncha yil davomida bajarilgan ibodat savobidan afzal, deganidir. Faraz qilaylik, bu muborak kechani bir marta topgan kishi shuncha yillik ibodatdan koʻra afzal savobga erishsa, uni bir necha marta topgan odam qanchalar ajrga erishar ekan-a?
Oʻnta boʻlsa, oʻrni boʻlak, deydi oʻzbek. Bolaning begonasi yoʻq, deb yaxshi koʻradi. Farzand – uyning chirogʻi, koʻz nuri, deb alqaydi. Shuning uchunmi, boshqalarning ham oilasida koʻpayish boʻlishini istaydi. Baʻʻzan dilidagi tiliga chiqib ketadi “Yangilik bormi?” deb qoʻyadi. Bunda hech qanday yomon niyat yoʻq. Ammo javob berguchining koʻngli bor. Yangilik yoʻq boʻlsa, ogʻriydi qalb. Soʻraguchi bir-ikkita boʻlsa, mayli. Juda koʻp boʻlsa, chandiq tushadi yurakka.
Xush bor, Ramazon. Oʻtinchim – yomonliklarimizga koʻz yum, ey oʻttiz kunlik xayrli hamroh. Dargohi ilohiyda yaxshiligimizga guvohlik ber. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam yaxshi ekaniga toʻrtta, uchta, hatto ikkita musulmon guvohlik bergan moʻmin jannatga kiradi, deganlar. Buyuk Zot huzurida aziz oysan, shunday ekan, shohidliging ham moʻʻʻtabar.
Yaqinlarimizdan biri, qoʻshnimiz, mahalladoshimiz, yurtdoshimiz va yoki bir notanish odam hozir och, chanqoq, yolgʻiz, bemor, qarovga muhtoj boʻlishi mumkin. Biz esa “Shu chogʻda ham kambagʻal, ehtiyojmand qoldimi?” deb hayratlanamiz. Dasturxon tuzaganimizda shirinu nordon, achchigʻu shoʻr, quyugʻu suyuq, foydaliyu zararli demay, isrofu uvolni oʻylamay eguliklarni toʻkib tashlaymiz. Iftorlik oʻtkazishda kimoʻzar musobaqalariga kirishganmiz. Unga qorni toʻqlarni chaqiramiz. Iftorlik, ehson kabi Alloh roziligi uchun qilinajak ishlardan qoʻlimiz qanchalik uzunligini koʻz-koʻzlash uchun foydalanamiz.
Ramazon – oʻzi bilan bogʻliq shirin-shirin xotiralarni har damgidan ham yorqinroq yodga soladigan ajib fursat. Qoʻlchalaridan birida pul, bittasida idishni mahkam ushlab, koʻcha boshiga nisholda olishga ketayotgan bola qalbidagi quvonchdir Ramazon. Nimagadir qoqinib, qoʻlidagi nisholda er bilan bitta boʻlgan goʻdakni turgʻizib, ust-boshini qoqib, yana boshqa kosaga nisholda toʻldirtirib bergan bobo haqidagi xotiralardir. “Birpasda tugab qoldi-ya roʻza”, deb koʻzyosh toʻkayotgan buvisini koʻrib: “Ertaga hayit boʻladigan kunda ham yigʻlaydimi?” deya oʻylanayotgan kichkintoy koʻzidagi hayratdir Ramazon.