Таҳлил: Ғарбнинг Исроилга қарши санкциялари – “юзни сақлаб қолиш” ўйиними?

Бироқ бу шов-шувли қадам ортида анча ҳисоб-китоб қилинган ва беадаб стратегия ётади. Бу Ғарб давлатларининг Исроилга қарши ҳақиқий жавоби эмас, балки ўзини гўё сионистларнинг ваҳшийликларига қаршидек кўрсатиши, холос.

Бу обдон режалаштирилган, чегараланган ва натижаси деярли бўлмаган чоралар кўпроқ бир ҳақиқатни очиб беради: Ғарб ҳукуматлари ўз риторикасига қарамай, Исроилнинг апартеид тизими ва фаластинликларга қарши олиб борилаётган геноцид урушининг институционал, ижтимоий ва сиёсий омилларига қарши чиқишга ҳали ҳам тайёр эмас.

2024 йил июн ойида Буюк Британия, Канада, Австралия, Янги Зеландия ва Норвегия Исроил ҳукуматидаги икки мутаасиб миллатчи вазир — Итамар Бен-Гвир ва Бецалель Смотричга қарши санкция жорий қилди. 

Илгари буни тасаввур қилишнинг ўзи мумкин бўлмаган иш эди.

Бироқ бу "шижоатли" қадам кўплаб таҳлилчилар, айниқса исроилликлар томонидан "ёш болача қадамлар", "қўрқоқлик", "лақма" ва Исроилни "илмоқдан қутқариш" учун қасддан қилинган ҳаракат сифатида қабул қилинди.

Худди шундай, Европа Иттифоқининг Исроилга нисбатан тўсатдан ўзгарган муносабати, уларнинг қораловчи баёнотлари ва савдо келишувларини қайта кўриб чиқиши ҳам кўпчилик томонидан бошиданоқ "символик" даражадаги, "сценарий бўйича" ҳаракат сифатида баҳоланди.

Экспертларнинг таъкидлашича, бу санкциялар вазирларнинг фақат "баёнотлари" учун бўлиб, уларнинг амалий ҳаракатлари ёки қарорлари учун жорий қилинмаган. Ҳатто бу баёнотлар фақат Ғарбий Соҳилга оид бўлиб, Ғазога тааллуқли эмас.

Бу йўл билан Ғарб давлатлари шундай фарқ қилади: бу икки вазир экстремист, лекин Исроил ҳукумати ва армиясини санкциялардан ҳимоя қилиш мумкин. Агар Ғарбий Соҳилдан ташқари, Ғазо бўйича ҳам баёнотлари- масалан, ядро бомбасини ташлаш, очлик билан қийнаш, ер билан яксон қилиш ёки Ғазо аҳолисни кўчириб юбориш каби баёнотлари инобатга олинганида эди, унда бутун ҳукумат, жумладан Биньямин Нетаньяху, унинг хавфсизлик кабинети ва ҳарбий раҳбарияти ҳам айбланиши керак эди.

Шунингдек, агар санкцияларда амалий ҳаракатлар мавжуд бўлганида — масалан, ноқонуний кўчманчи маҳаллаларни кенгайтириш учун жорий этилганида эди, бу бутун давлат механизмларига тааллуқли бўлган бўларди.

Агар Ғарб давлатлари ростдан ҳам бу каби ҳаракатлардан ташвишда бўлишганида, 2024 йил июлида Халқаро суднинг Исроил оккупацияси ноқонуний эканлиги ҳақидаги хулосасини амалга ошириб, ноқонуний кўчманчи ҳудудлардан товар импорт қилишни тақиқлаши ва у ердаги компанияларга қарши санкция жорий қилган бўларди.

Санкцияга тушган икки вазир амалда Ғарбга камдан-кам саёҳат қилади ва у ерда активларини сақламайди. Шу боис бу санкциялар амалий эмас, балки "пиар" характерига эга бўлиб, шунчаки "жамоатчиликни тинчлантириш" учун қилинади.

Масалан, Буюк Британиянинг Исроил билан янги савдо келишуви музокараларини вақтинча тўхтатиши ҳам фақат ташқи кўринишни сақлаб қолиш учун қилинган. Шу билан бирга, Британия бош вазири Халқаро жиноят суди прокурорига Нетаньяхуга қарши ордер чиқармаслик учун босим ўтказган.

Май ойи охирида Исроил ёрдам гуманитар ёрдамни Ғазога киритишни тўлиқ тўхтатганидан сўнг, ЕИ Исроилнинг инсон ҳуқуқлари бўйича мажбуриятларини бузган-бузмаганини аниқлаш учун ЕИ-Исроил Ассоциация келишувини "қайта кўриб чиқиш"ни эълон қилди.

Бу 12 ой ичидаги учинчи қайта кўриб чиқиш ҳисобланади. Илгари иккита текширув ҳам Исроилни айбдор деб топган, бироқ ҳеч қандай амалий чора кўрилмаган. ЕИнинг ташқи ишлар раҳбари Кая Каллас ёпиқ эшиклар ортида "Исроил инсон ҳуқуқларини бузмаяпти деб ўйлаш учун ақлсиз бўлиш керак" деган.

Шу билан бирга, аниқ ва ёзма ҳисобот тайёрланмаслиги айтилган — фақат оғзаки натижалар билан кифояланган. Бу ҳеч қандай мажбуриятни келтириб чиқармаслик учун қилинади.

Фаластинни давлат сифатида тан олиш масаласи кўп марта кўтарилди. Саудия Арабистони ҳам бу масалада Европа давлатларига босим ўтказди. Бироқ Франция бу тан олишни ХАМАСнинг тўлиқ қуролсизлантириш, Ғазодан чиқарилиши ва Фаластин сиёсий жараёнидан четлатилиши шартларига боғлаб қўйди.

Франция бу билан Фаластинни тан олмаслик учун баҳона топган. Чунки ХАМАС бу шартларни қабул қилмайди, у ўзини фақат Исроил оккупацияси тугаганидан сўнг тарқатиб юбоиришини ваъда қилган.

2025 йил май ойида Ғарб давлатлари кутилмаганда Исроилга нисбатан танқидий баёнотлар берди. Германия ҳам охиригача жим туролмай, "бу урушни энди оқлаб бўлмайди" деди.

Бу — Исроил томонидан амалга оширилаётган шафқатсизликлар жамоатчилик фикрини ўзгартириб юборгани, шу билан ЕИ раҳбарларига жамоатчилик босими ўсаётганини англатади.

Иккинчидан, Исроил етакчилари ўзларини бутунлай жазодан мустасно деб билиб, энди геноцидни амалга ошириш ҳақида очиқ гапира бошлади. Шу билан улар ҳатто Ғарбдаги энг кучли тарафдорларини ҳам хижолатга солди.

ЕИ дипломатларидан бири айтганидек, Исроил етакчилари ҳозир ўз ҳарбий жиноятларини фақат амалга оширибгина қолмай, балки уларни очиқчасига эълон қилади. Бу эса Ғарб давлатларига ҳам энди кўз юммасликни муқаррар қилади.

Охир-оқибат, Бен-Гвир ва Смотричга қарши санкциялар, ЕИнинг бевафо текширувлари, тўхтатилган савдо музокаралари ва Фаластинни тан олиш масаласидаги бўш таҳдидлар — буларнинг барчаси ҳақиқий ўзгариш эмас. Улар ҳозирги статус-кво сақланишини таъминлайди.

Ғарб бу билан жамият эмас, балки шахсларга қарши йўналтирилган рамзий ҳаракатлар қилиб, апартеид тизимини ва мустамлакачиликни ҳимоя қилади. Улар гаплардан кўра ҳаракатларни, шахслардан кўра институтларни нишонга олишлари керак.

Акс ҳолда, буларнинг барчаси фақат сиёсий саҳна — юзни сақлаш ва ҳақиқатни инкор қилиш учун ўйналадиган театрдир.