Биринчи босқичнинг номи “ўлим куни” дейилади. Ҳеч ким бу кун ҳақида ҳеч нарсани билмайди, ҳатто ўша кун келганини, шу куни вафот этишини ҳам англамайди. Инсон ушбу вақт келганини билмасада, лекин танасида бир қанча ўзгаришлар бўлаётганини сезади. Масалан, ўша кунда мўмин кишининг кўнгли ёришади, қалбан ҳузур ва ҳаловатни туяди. Аксинча, фожир кимсанинг кўнгли сиқилиб, қалби эзилади.

Мусулмонлар “тарбия” деб атайдиган ахлоқий педагогика саволларига жавоблар анча мослашувчан ва хилма-хилдир. Исталган фазилатга эга бўлиш ёки ўргатишнинг тўғри йўли қандай: меҳрми ё қўрқув? Меҳрли ота-онанинг илиқ тарбиясими ёки қаттиққўл тарбиячининг темир тартиб-интизоми? Донишмандларнинг фалсафий мулоҳазаларими ёки энг муваффақиятли ва қудратли шахсларнинг маслаҳатлари? Жангларнинг шиддатими ёки кутубхонанинг сакинати? Толедо университети (АҚШ) фалсафа бўлимида исломшунослик кафедраси мудири, Yaqeen исломшунослик институти бош муҳаррири ва Ummatics институтининг асосчиси Овамир Анжум мақоласида.

Динсиз ҳам ахлоқли бўла оламизми? Секуляр дунёда ушбу савол жуда кўп берилади. Сўровлар шуни кўрсатадики, мазкур саволнинг жавоби унинг кимдан сўралишига боғлиқ: инсониятнинг камбағал ва диндор бўлган аксарият қисми учун жавоб – йўқ; бойлар, дунёвийлашган озчиликлар ёки тажовузкор секуляр режимлар томонидан мияси ювилганлар учун эса жавоб одатда – ҳа. Толедо университети (АҚШ) фалсафа бўлимида исломшунослик кафедраси мудири, Yaqeen исломшунослик институти бош муҳаррири ва Ummatics институтининг асосчиси Овамир Анжум мақоласида.

Кечирим сўраш тушунган одам учун фазилат, эзгуликка йўл; тушунмаган учун эса ожизлик ифодаси...

Аммо мен тушунмайдиган нарса шуки, нега энди Рамазондаги хулқимиз бошқа ойларга ўтмайди?! Нега энди йил бўйи Рамазондаги каби ибодатга берилмаймиз?! Нега энди бомдодларда тўлиб турган масжид Рамазон чиқиши билан ярмидан ҳам камайиб кетади?! Нега энди Қуръонни умр китоби эмас, Рамазон китоби деб қараймиз?! Нега энди бошқа ойларда садақа бериш учун фақир қидирмаймиз?! Фақирлар бошқа ойларда овқат ейишмайдими?!

Умар ибн ал-Хаттоб даврларида у кишининг ҳузурларига уч киши мискин бир йигит билан кириб шундай дейишди: "Эй мўъминлар амири, мана бу йигитдан биз учун қасос олишингизни сўраймиз, сабаби бу инсон бизни отамизни ўлдирди".

Молик ибн Динордан тавба қилишига нима сабаб бўлганини сўрашди. У бундай жавоб берди: «Илгари мен ўйин-кулги ва ичкиликка қаттиқ берилган эдим. Кўнгил хуши учун бир жория сотиб олдим. Маълум муддат ўтиб, қизчалик бўлдик. Мен қизимни жуда яхши кўрардим. Ўсиб-улғайиб эмаклайдиган, кейин юрадиган бўлди. Қачон мен ароқ ичмоқчи бўлсам, у қўлимдан тортиб олиб, ароқни тўкиб юборар эди. У икки ёшга етгач, вафот этди. Мен қайғуда қолдим...

Кунлардан бир кун Рум подшоҳи Боғдод мусулмонларига уч савол бериш амри билан ўз элчисини жўнатди. Элчи шаҳарга етиб боргач, халифага подшоҳнинг истагини билдирди. Шунда халифа шаҳар уламоларини саройга йиғишни буюрди.

Орадан қанча вақт ўтди билмайман, кўзим илинган экан. Соат тунги 01:00. Ўғлим жажжи қўллари билан юзимдан силаб, бироз қўрқув билан уйғотди: "Дадажон хуфтонни ўқимай ухлаб қолибсиз". Қарасам қўлида жойнамоз. Бироз бир-биримизга тикилдик. Ўғлимнинг кўзида маъюслик ва меҳр қалқиб турибди. Бориб таҳорат олдим, ўғлим эса жойнамоз кўтарганча ортимдан эргашиб юрди. Унинг қўлидаги жойнамозни олиб, намоз ўқишни бошладим...

Мана, алҳамдулиллаҳ, Аллоҳнинг инояти билан Рамазон ҳайитини ҳам эсон-омон нишонладик. Бу Рамазон кетди, ибодатлар тўхтади дегани, эмас, албатта. Ҳозир Рамазондан кейин келадиган шаввол ойида турибмиз. Шаввол ҳижрий-қамарий тақвимнинг ўнинчи ойидир. Бу муборак ойнинг фазилатлари жуда кўп. Қуйида улардан баъзилари билан танишамиз.