“Рўзалар билан чарчамаяпсизми?..”

Ҳар лаҳзаси раҳмат, баракот ва мағфират нурларига чўмган муборак кунлардамиз. Рамазон — ҳақиқий мўмин-мусулмон учун ўттиз кунлик байрам. Ёши катта биродарларимиз ҳол-аҳвол сўрашаётиб “Улуғ айёмларингиз муборак бўлсин!” деб қутлайдилар. Шу қутловдан ҳам Рамазон ойининг қадр-қиймати ва масъулиятини англаш қийин эмас. Шукрки, йилдан йилга рўзадорлар, ибодатга киришаётганлар карвони ортиб бормоқда. Айниқса, рўза ибодатининг тобора ёшариб бораётгани, рўзадорлар сафида ёшлар, ҳатто ёш болаларнинг кўплигидан кўнгилу кўз қувнайди. Шу ўринда ҳақли мулоҳаза ўртага чиқади; рўза ибодатига киришаётган ҳар бир мўмин бу ибодатнинг мазмун-моҳияти ва масъулиятини англаб етаётирми? Рўза холис Аллоҳ учун, руҳ ва бадан тарбияси, гуноҳлардан тийилиш ва покланиш учун фарз қилинган ибодат эканлигини биламизми?

Рўзанинг машруъ қилиниши ҳақида қуйидагича ривоят бор: Аллоҳ ақлни яратиб, унга: "Олдинга ўгирил", деди. У ўгирилди. Сўнг "Орқангга ўгирил", деди. Яна ўгирилди. Кейин Аллоҳ: "Сен кимсан-у Мен кимман?" деб савол қилди. Ақл: "Сен Раббимсан, мен эса, заиф қулингдирман", деди. Шунда Аллоҳ ақлга: "Сендан кўра азизроқ махлуқ яратмаганман", деди. Сўнг Аллоҳ нафсни яратиб унга: "Олдинга ўгирил", деди, аммо у итоат этмади. Шунда Аллоҳ: "Сен кимсан ва Мен кимман?" деди. Нафс: "Мен менман, Сен Сенсан", деб жавоб қилди. Сўнг Аллоҳ уни юз йил жаҳаннам ўтида азоблади. Кейин жаҳаннамдан чиқариб: "Сен кимсану Мен кимман?" деди. Нафс яна олдингидай жавоб қилди. Шундан сўнг Аллоҳ уни очлик оловида юз йил азоблади. Нафс шундан сўнггина ўзининг банда эканига иқрор бўлди ва Раббига тазарру қилди. Шу сабаб Аллоҳ таоло нафсга рўзани фарз қилди".

Неъматлар шукрини англатгувчи ибодат

Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилади: “Эй имон келтирганлар! Сизлардан олдинги (уммат)ларга фарз қилингани каби сизларга ҳам рўза тутиш фарз қилинди, шояд (у сабабли) тақволи бўлсангиз” (“Бақара” сураси 183-оят). Шунингдек: “Бас, сизлардан ким бу ойда (ўз яшаш жойида) ҳозир бўлса, рўзасини тутсин”, ояти ҳам Рамазон рўзасининг фарзлигига далилдир. 

Абу Имома ал-Боҳилий розияллоҳу анҳу айтадилар: Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Ҳажжатул Вадоъдаги хутбада шундай деганларини эшитганман: “Аллоҳга тақво қилинг, беш вақт намозингизни ўқинг, бир ой рўзангизни тутинг, молларингизнинг закотини беринг, амирларингизга итоат қилинг, Раббингизнинг жаннатига дохил бўласизлар” (Термизий ривояти). 

Демак, рўза неъматга шукр келтириш учун василадир. Чунки рўза неъматларнинг ичида энг қадрлиси ва зарури бўлмиш ейиш, ичиш ва жимоъ қилишдан нафсни тийиш бўлиб, маълум вақт ўзини бу неъматлардан тийган киши унинг қадрига ета бошлайди. Зеро, неъматнинг қадри ундан бебаҳра бўлгандагина билинади. Бу эса, кишини неъматга шукр қилишига сабаб бўлади. Неъматга шукр қилиш ҳам ақлан ва ҳам шаръан фарздир. 

Руҳий ва жисмоний покланиш

Рўза банда ва Раббининг ўртасидаги хос ибодатдир. Аллоҳ таоло рўзага ажр бериш ёлғиз ўзига тааллуқли эканини айтди, яъни: "Рўза Менинг учундир. Мукофотини ўзим бераман". Чунки рўза бошқа ибодатлар каби инсон кўзи тушадиган, барча хабардор бўладиган амал эмас. Уни Аллоҳдан бошқа ҳеч ким кўра олмайди. Шу сабаб Аллоҳ таоло бу амалнинг мукофоти ёлғиз ўзига тааллуқли эканининг хабарини берди. 

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Ҳар бир нарсанинг закоти бор, жасаднинг закоти рўзадир”. Маълумки, закотнинг маъноси тозалаш демакдир. Демак, рўза туфайли киши жасадини ундаги ортиқча ва зарарли моддалардан тозаласа, ахлоқини зарарли одат ва хулқлардан тозалаб олади. Чунки аъзоларни гуноҳ ишларни қилишдан тийиш рўза мақбул бўлишининг асосий шартларидандир. 

Ким рўзадор?

– Рўзадор – тана аъзоларини гуноҳдан тийган киши.

– Тилини ёлғон, фаҳш ва сохта нарсалардан сақлаган киши.

– Қорнини овқат ва ичимликлардан, фаржи (жинсий аъзоси)ни жинсий қовушишдан сақлаган киши.

– Агар гапирса, рўзасига жароҳат етказадиган сўзни сўзламайди.

– Бирор иш рўзасини бузадиган бўлса, уни бажармайди.

– Сўзларининг барчаси манфаатли ва яроқли бўлади.

– Шунингдек, бажарган барча ишидан шундай ифор тараладики, суҳбатдоши унинг ҳидидан баҳраманд бўлади.

– Рўзадор билан ким бирга ўтирса, унинг суҳбатидан манфаат олади.

– Ўтирган киши сохта, ёлғон, бузуқлик ва зулмдан омонда бўлади.

Мана шу фақат овқат ва ичимликни ўзидангина тийилинмаган ҳақиқий рўзадир.

Рўза – аъзоларнинг гуноҳдан тийилишидир.

Қориннинг овқат ва ичимликдан тийилишидир.

Овқат ва ичимлик рўзани очиб, бузгани каби гуноҳлар ҳам унинг савобидан маҳрум қилиб, мевасини айнитади. Оқибатда рўза тутмаганлар қаторига қўшиб қўяди. 

Саломатлик учун фойдалари

Тиббий-илмий изланишлар натижасида рўзанинг турли жисмий ва руҳий касалликлардан ҳимоя қилиши, уларнинг олдини олишда фойдаси борлиги маълум бўлди. Масалан:

- рўза инсондаги касалликларга қарши иммунитетни кучайтиради;

- рўза тутган одамда семизликка қарши монелик пайдо бўлади;

- рўза буйракда тошлар йиғилишидан сақлайди;

- рўза инсон жисмини ва уни тўқималарида тўпланиб қоладиган турли заҳарли моддаларни тозалашга ёрдам беради. Озиқ-овқат, дори-дармон ва ҳаво орқали инсон жисмига кўплаб заҳарли моддалар кириб қолади. Ана шу моддалар фақат рўза орқали чиқиб кетади.

Шунингдек:

- семизликдан келиб чиқадиган қон томирларнинг торайиши, қон босимининг ортиши ва юрак касалликларини даволашда;

- қон айланишига оид касалликларни даволашда;

- бўғинларнинг сурункали шишини даволашда фойдалилиги аниқланган.

Биз қандай рўзадормиз?

Имкон қадар рўзанинг маънавий –моддий фойдалари ҳақида маълумотлар беришга ҳаракат қилдик. Энди ўзимизни бир тафтиш қилсак, замондош. Биз қандай рўзадормиз? Ниятимиз ва амалимиз билан ибодатимизга путур етказиб қўймаяпмизми? Рўзани холис Аллоҳ учун, Унинг мукофотидан умид қилиб  тутяпмизми? Ўрганиб қолган тилимиз ғийбатга кетиб очу ташналик билан кунни ўтказмаяпмизми? Уйқусизлик, очлик ва чанқоқлик машаққати сабабли қош-қовоғимизни уйиб, баджаҳл, ҳорғин ҳолатда юриб рўзага иддао қилмаяпмизми? Муборак Рамазон ойида таниш-билишлар билан учрашиб қолганда, ижтимоий тармоқларда мулоқотда бўлганимизда бир-биримиздан “Рўзалар билан чарчамаяпсизми?” деб ҳол сўраймиз. Рамазонга, рўзага маломат қилинаётгандек эмасмикан бу меҳрибончилигимиз? Ифторлик қилиш иддаоси билан болаларимизнинг ризқидан қиймаяпмизми? Савобни узоқдан излаб, шундоқ ёнгинамизда турган икки дунёимизни обод қилишга етгулик савобдан бебаҳра қолмаяпмизми? Ҳар куни саҳарликда “Холис Аллоҳ учун Рамазон ойи рўзасини субҳдан то кун ботгунгача тутмоқни ният қилдим. Аллоҳ Буюкдир!” дея тилда ният қилиб, амалимиз билан уни инкор қилмаяпмизми? Рўза ибодатини урф, парҳез ва яна аллақандай “авторитет”лар учун тутишга ўзимизни мажбурламаяпмизми? Мулоҳаза қилинг, замондош, рўзадан мақсад — тақво. Очу яланғочлар, муҳтожу мискинлар ҳолини ҳис этиш билан неъматларга шукрона айтиш ва иймон лаззати, ибодат ҳаловатидан баҳрамандлик билан Аллоҳга яқин бўлишдир рўзанинг асл моҳияти. Биз уни қандай тушуняпмиз ва нечоғли адо эта оляпмиз?

Бу саволларга дуч келганида ўзидан, виждонидан уялмаганларга, қалби ва Роббисининг ҳузурида юзи ёруғларга Рамазон ҳаловати бардавом бўлсин! Рўзанинг иймоний лаззати икки дунёда сизни тарк этмасин!

Умида АДИЗОВА