Жаҳон миқёсида қуролланишга сарфланган маблағ деярли 2,5 триллион долларга етди
Жаҳон ҳарбий харажатлари 2023 йилда рекорд даражага етиб, 2,443 триллион долларни (+6,8% йиллик) ташкил этди. Стокгольм халқаро тинчлик тадқиқот институти (SIPRI) ҳисоботида бу ҳақда сўз боради «Ведомости».
Ўтган йили мудофаа харажатларининг ўсиши 2009 йилдан бери
энг юқори кўрсаткич бўлди. Энг катта ўсиш Европа, Осиё, Океания ва Яқин Шарқда
қайд этилди, дея
таъкидлади SIPRI
мутахассислари. Мутахассисларнинг фикрича, бу "тинчлик ва
хавфсизликнинг глобал даражада ёмонлашишига тўғридан-тўғри жавобдир".
Институтнинг ҳарбий харажатлар ва қурол ишлаб чиқариш бўйича
дастури тадқиқотчиси Лорензо Скаразатонинг айтишича, икки йиллик Россиянинг
Украинага бостириб кириши “хавфсизлик нуқтаи назарини тубдан ўзгартирди”.
“Таҳдидни идрок этишдаги бу ўзгариш ялпи ички маҳсулотнинг
ҳарбий харажатларга ажратилаётган улуши ортиб бораётганида намоён бўлади,
НАТОнинг 2 фоизлик мақсади эришилиши керак бўлган чегара эмас, кўпроқ асосий
кўрсаткич сифатида кўрилмоқда”, - дея тушунтирди у ўзгаришларни.
Россиянинг ҳарбий харажатлари 2023 йилда 24 фоизга ошиб,
ЯИМнинг 5,9 фоизини ташкил этди. Украина харажатлари эса 51 фоизга ошган (ЯИМнинг 37 фоизи). Шу билан бирга, SIPRI
маълумотларига кўра, Ғарб ёрдамини ҳисобга олган ҳолда Киевнинг мудофаа
харажатлари Россияникининг тахминан 91 фоизини ташкил этди.
“Россия ҳарбий харажатларининг 2023 йилда ўсиши асосан иқтисодий
кўрсаткичлари билан боғлиқ бўлиб, бу мамлакат нефть ва газ даромадларининг
сезиларли даражада пасайишига қарамай, кутилганидан ошиб кетди”, — дейилади
шарҳда. SIPRI Россиянинг 2024–2026 йилларга мўлжалланган давлат бюджетига ишора
қилиб, Москва яқин йилларда ҳарбий харажатларни оширишда давом этишини тахмин
қилмоқда.
АҚШ ҳарбий
харажатлар бўйича етакчи бўлиб қолмоқда. Ўтган йили Вашингтон ушбу мақсадлар
учун 916 миллиард доллар (ЯИМнинг
3,4 фоизи) сарфлаган. Биринчи бешликка Хитой (296 миллиард доллар; ЯИМнинг 1,7
фоизи), Россия (109 миллиард доллар; ЯИМнинг 5,9 фоизи), Ҳиндистон (83,6 миллиард
доллар; ЯИМнинг 2,4 фоизи) ва Саудия Арабистони (75,8 миллиард доллар; ЯИМнинг
7,1 фоизи) киради. Улар биргаликда жаҳон ҳарбий харажатларининг 61 фоизини (1,480 триллион доллардан зиёдроқ)
ташкил қилади. Украина саккизинчи ўринни эгаллади.
2023
йилда Ғазода уруш бошланган бир пайтда 15-ўринни эгаллаган Исроил мудофаага
2022 йилга нисбатан 24 фоизга кўп сармоя киритиб, бу соҳадаги харажатларини
27,5 миллиард долларга етказди; Саудия Арабистонидан кейин Исроил Яқин Шарқда
ҳарбий харажатлар бўйича иккинчи ўринда туради.
Мавзуга алоқадор
-
АҚШ 2023 молия йилида хорижий мамлакатларга рекорд даражада – 238 миллиард долларга қурол‑яроғ сотди. Ушбу натижага Россиянинг Украинадаги уруши асосий сабабчи бўлгани айтилмоқда.
-
АҚШ Сенати ниҳоят Украинага 61, Исроилга ва Ғазо секторига инсонпарварлик ёрдами учун 26 ҳамда Тайвань ва Ҳинд-Тинч океани минтақасида хавфсизликни таъминлашга 8 миллиард доллар ажратишни кўзда тутган қонун лойиҳасини қабул қилди. Ушбу ҳужжат тез орада президент Байден томонидан имзоланиши кутилмоқда.
