Тадқиқот: Яхши фуқароларни диний мактаблар тарбиялайди, давлат мактаблари эмас

Арканзас университети ва Букингем университети тадқиқотчилари 16 апрель куни Таълим психологияси шарҳида “Хусусий таълимнинг жамоат мақсадлари: фуқаролик натижаларининг (civic outcomes – жамиятга наф келтирувчи билим, кўникма ва қадриятларга эга фуқаролар) метатаҳлили” тадқиқоти натижаларини тақдим этишди.

Унда хусусий диний таълимнинг сиёсий бағрикенглик, ватанга содиқлик, билим ва кўникмалар даражаси ўртасидаги боғлиқлиги очиб берилган. Мониторинг глобал миқёсда фуқаролик таълимининг аҳволи билан боғлиқ хавотирлар манзарасида ўтказилди.

Муаллифлар ўндан ортиқ мамлакатларда ўтказилган 57 та тадқиқот натижаларини бирлаштириб, мактаб таълими ва тўртта асосий фуқаролик натижаси ўртасидаги ўртача муносабатни ҳисоблаб чиқишди:

– сиёсий бағрикенглик, бошқаларнинг ҳуқуқлари ва фикрларини ҳурмат қилишга тайёрлик, тенглик, инсон қадр-қиммати ва бошқаларга муносабат;

– сиёсий ҳаётда иштирок этиш, ўзини ўзи бошқариш фаолиятида иштирок этишга тайёрликнинг хулқ-атвор кўрсаткичи;

– фуқаролик билими ва кўникмалари, шу жумладан, мамлакат конституциявий тузумига оид маълумотлар бўйича тестлардаги баҳолар, шунингдек, адолатли сайлов натижаларини қабул қилишга тайёрлиги;

– жамиятга фойда келтирадиган фаолиятга жалб қилиш кўрсаткичлари, шу жумладан хайрия хайриялари ва бепул кўнгилли ишларга қатнашиш соатлари сони.

Тадқиқотда мактаб иқлими, ирқий уйғунлик, мактаб интизоми даражаси, мактабдаги зўравонлик даражаси ва ўқитувчилар томонидан берилган уй вазифалари миқдори кўриб чиқилди. Натижалар диний мактаблар ушбу тоифаларнинг ҳар бирида диний бўлмаган мактаблардан устун эканини кўрсатди.

Улардаги муҳит ўрганиш ва таълим олиш учун қулайроқдир: юқори даражадаги ўқиш ва давомат, ирқий уйғунлик ва мактаб интизоми. Диний мактабларда зўравонлик ва ўқувчиларнинг хавфли хатти-ҳаракатлари ҳам кўзга ташланмайди.

Тадқиқотчилар хусусий диний мактаблар ўқувчиларни фуқароликка тайёрлашда самаралироқ эканлигини аниқлашди. Болаларнинг сиёсий бағрикенглигини, фуқаролик билим ва кўникмалари умумтаълим мактабларига нисбатан 12 фоизга юқори экани маълум бўлди. Улар ҳеч бўлмаганда қонунга бўйсунадиган ва эҳтимол, ундан яхшироқ фуқароларни шакллантиради.

Арканзас ва Букингем университетлари тадқиқотчилари томонидан олиб борилган тадқиқот шуни кўрсатадики, жамиятда диний мактабнинг мавжудлиги жиноятчилик даражасини сезиларли даражада камайтиради. Муаллифларнинг фикрича, мактаб танлаш демократиянинг қарғиши эмас, баракадир: “Ўқувчилар Худо ва юрт ўртасида танлов қилишлари шарт эмас. Улар Худога ғайрат билан ишонадилар ва мамлакатни қўллаб-қувватлайдилар».