13.12.2024 11:01
Асад режими қулагандан кейин мамлакатни ким назорат қилмоқда?
Суриядаги 13 йиллик фуқаролар уруши президент Башар Асад режими қулаши билан янги босқичга ўтди. Ҳозирги вазият мамлакатнинг келажаги қандай бўлиши ҳақида саволларни келтириб чиқармоқда.
Бир қанча мухолифатчи гуруҳлар ҳокимият учун кураш бошлаган, шунингдек, минтақадаги хорижий давлатларнинг манфаатлари ҳам вазиятга таъсир қилмоқда.
Икки ҳафта давомида Ҳайъат Таҳрир аш-Шом (ҲТШ) гуруҳи жангчилари тезкор ҳужумлар орқали мамлакатнинг йирик шаҳарлари Ҳалаб, Хама ва Ҳомсни назоратга олди. Улар асосий магистраль йўллар орқали ҳаракат қилиб, қаршиликсиз пойтахт Дамашққа кирди ва Асадни ҳокимиятдан ағдарди. Бу жараёнда мухолифат ўзаро бирлашиб, Асад режимига қарши умумий фронт ташкил қилди.
Сурия ҳозирда бир нечта йирик қуролли гуруҳлар томонидан бўлинган. Улардан Ҳайъат Таҳрир аш-Шом (ҲТШ) мамлакат шимоли-ғарбидаги асосий ҳудудларни, шу жумладан пойтахтни назорат қилмоқда.
Туркия томонидан қўллаб-қувватланадиган Сурия миллий армияси гуруҳи шимолий ҳудудларда фаолият юритмоқда. Сурия демократик кучлари эса асосан курд жангчиларидан иборат бўлиб, шимоли-шарқдаги нефтьга бой ҳудудларни назорат қилмоқда.
Бундан ташқари, бир қанча майда қуролли гуруҳлар ва “Исломий давлат”нинг жиҳодчилари ҳам мамлакатнинг айрим чекка ҳудудларида ҳаракат қилмоқда.
Суриядаги можаро доимо халқаро кучлар ўртасидаги қарама-қаршиликларни кўрсатиб келган. Асад режими Эрон ва Россия томонидан қўллаб-қувватланган бўлса, мухолифатга Туркия, АҚШ ва айрим Форс кўрфази давлатлари ёрдам берган. Асад режими қулаганидан кейин бу давлатларнинг янги вазиятга муносабати турлича.
Россия: 2015 йилда Суриядаги ҳарбий базаларини мустаҳкамлаган. Асаднинг ағдарилиши билан Москва ўз манфаатларини ҳимоя қилиш учун янги маъмурият билан музокара ўтказишга ҳаракат қилмоқда.
Исроил: Ҳужумлар орқали қуролларни экстремистлар қўлига тушишининг олдини олишни мақсад қилмоқда.
Туркия: Шимолий Суриядаги курд кучларига қарши операцияларини давом эттирмоқда.
Мамлакатда турли гуруҳлар ўртасидаги қарама-қаршилик вазиятни янада мураккаблаштирмоқда. Бир томондан, мухолифат гуруҳлари Асад режимига қарши бирлашган бўлса, энди улар ўртасида ҳудудларни назорат қилиш учун зиддиятлар пайдо бўлмоқда. Бошқа томондан, хорижий давлатларнинг манфаатлари можарони чуқурлаштириши мумкин.
Асад режими қулаши Сурияда янги тарихий даврни бошлади, аммо мамлакат келажаги ҳануз ноаниқ. Минтақадаги қуролли гуруҳлар, хорижий давлатлар ва мухолифат ўртасидаги келишмовчиликлар туфайли Сурия яна узоқ муддатли барқарорликка эришишда қийналиши мумкин.