“Мусулмон аёлнинг пардоз китоби" (3-қисм)
***
Аёллар илк ислом даврида ҳам ўз гўзалликларига қаттиқ эътибор беришда бугунги аёллар билан беллашадиган даражада ривожланган эдилар. Ҳолат шу даражага етган эди-ки, ўзига оро бериб юрадиган аёлларга аталган қасидалардан илҳомланмаган аёл топилмас эди.
Аёллар ўзлари учун ўта қадим замонлардаёқ пардоз воситаларини кашф этдилар, улар анор пўчоғини кукун қилиб, ундан юз терисини тозалайдиган скраб сифатида фойдаландилар. Уларнинг энг кўп ишлатадиган бўёқлари – ҳина бўлиб, ундан қўл ва оёқ кафтлари, тирноқлар ва сочни бўяшда фойдаланишар эди.
Аёлларнинг қадимдан ишлатиб келган асосий пардоз воситаларидан бири – бу атирлардир. Хусусан, рисолат асрида ҳам аёллар атирлардан кенг фойдаланишар эди. Атирлар асосан, атирбоп ўсимликлардан олинган бўлиб, бугунда ҳам уларнинг баъзи намуналари музейларда сақланиб қолган. Бу атирлар кишилар учун ёқимли туҳфа бўлиб, улар олтин ёки кумуш билан зийнатланган нақшинкор мис идишчаларга қуйилган.
Амир ва подшоҳликлар даври фиқҳ асарларини олиб қаралса, аёлларнинг улама соч тақишга берилиб кетганлари ҳақида ўқиш мумкин бўлади. Аёллар “Минг бир кеча” эртакларида таърифланган каби соч ўримларига қизиқиб, уламалар таққанлар. Улар ўримларнинг ҳар бирига учтадан қора ипак тасма тақиб, осилтириб қўйишар эди. Баъзилари тилла ва кумуш тангачалар, оддий тошлар билан ҳам безаб олар эдилар. Бу нарса бизнинг момоларимиз ўртасида ҳам кенг тарқалган асосий соч безаги бўлган. “сочпопук ” деб аталадиган бу безак қора ипдан ишланиб, юқоридаги воситалар билан зийнатланган ва майда ўрилган соч ўримига тикиб ёки тугма билан тақиб мустаҳкамланган. Уни бир кўришдаёқ, соч эмас, оддий безак эканлигини билиб олиш мумкин.
Ёш қизларнинг либос ва безаклари катта аёлларникидан фарқли бўлган. масалан, ёш қизлар қулоқларига тепасидан токи юмшоғигача тўлдириб зирак таққан, оёқ болдирларига холхол, билакларига кумуш билакузуклар, бармоқларига олтин узуклар таққанлар. Эгнига қора, баъзан тўқ кўк ранг матога сариқ ёки тилларанг ип билан кашталар тикиб безалган, кенг қилиб тикилган камзуллар кийганлар.
Усмонийлар даврида аёллар “қабо” деб аталадиган либосни кўпроқ кийганлар. Қабо – катта ёқали, этагининг учи ҳам тикилиб, фақат оёқлар чиқиб туриши учун озгина очиб қўйилган кийим бўлиб, уни ёнида қолдирилган чокидан кийилган. Аёллар кейинчалик модага қараб, мовут матосидан ҳам либослар кия бошладилар, бу нарса фақат олий табақа вакилаларига хос эди.
