“Мусулмон аёлнинг пардоз китоби" (1-қисм)

Кириш

Зеб-зийнат ва гўзалликка ошнолик инсон табиатига хос нарсалардан бири бўлиб, у Аллоҳ таоло башариятни яратишидан ҳам илгари мавжуд эди. Аллоҳ таоло Қуръонда: “Батаҳқиқ, инсонни энг яхши сувратда яратдик”,[1] деб марҳамат қилган.  Мазкур  қуръоний хабар бизга инсон кўринишининг гўзал қилингани ҳақида ҳикоя қилади. Ушбу гўзалликнинг меҳвари Одам алайҳиссалом эдилар. Шайтон уни шу даражада васвасага солдики, натижада Аллоҳнинг буйруғини унутди. Ман этилган жойга бориб, дарахтнинг мевасидан ейишни кўзига чиройли қилиб кўрсатилиши натижасида Одам ва унинг аёли хатога қўл урди. Инсон кўзига безаб кўрсатилган бу васваса уларнинг табиий чиройлари кетиб, авратларининг очилиб қолиши ва ерга туширилишларига олиб борди. Кейин Аллоҳ таоло уларга ёпиниб олишлари учун либослар туширди.

Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло бу либослар Ўзининг тортиғи эканлигини бизга эслатиб, шу билан бирга, хушёрликка ҳам чорлаб, каломида  бундай зикр қилди: “Эй Одам болалари, батаҳқиқ, сизларга авратингизнинг тўсадиган либос ва зийнат либосини  нозил қилдик. Тақво либоси, ана ўша яхшидир. Ана ўшалар, Аллоҳнинг оят-белгиларидандир. Шоядки, эсласалар”[2].

Бу ояти карима тақозосига кўра, либос икки хил вазифани бажаради: авратларни тўсиш ва кийиниш орқали гўзаллик касб этиш. Оятда келган “рийш” лафзининг маъноси пардоз кийими бўлиб, у қушларнинг патидан истиора қилинган, чунки пат қушнинг кийими ва безагидир.

Либосни ўз ўрнида, яъни, шариатга мувофиқ ишлата билган инсон зийнатли ҳисобланади[3].

Исломдан аввалги аёлларнинг пардози

Чиройли кийиниш ва бошқа чиройга тааллуқли воситаларга қизиқиш яқиндагина пайдо бўлиб қолган нарса бўлмай, улардан фойдаланиш тарихи ўн минг йиллардан кўпроқ даврга бориб тақалади Масалан, Миср фиръавнлари ва маликалари юзларининг силлиқ ва таранг кўринишини сақлаш мақсадида, табиий атирлар ва ўсимлик экстрактларидан кенг фойдаланишган.  Археолог олимлари қадимги Миср фиръавнлари қабрида олиб борган қазилмалари жараёнида, кўплаб пардоз-андоз воситалари қолдиқларини топишган. Бу воситалар атир, хушбўй ёғлар, кўмир ва қўрғошин асосида тайёрланган сурмалардан иборат бўлган.

Миср подшоси Фиръавн тўртинчининг хотини, Миср маликаси Нефиртити қўл ва оёқ тирноқларини ёқут рангига, лабларини оч қизилга бўяб, кўзига тоза кўмир кукунидан сурма суриб юрган.

Юқорида айтиб ўтилган пардоз воситалари фиръавн оиласи аёлларидан бошқа оддий халқ аёлларига таъқиқланган эди.  Бундан ташқари,  милоддан аввал  Мисрни эллик йил давомида бошқарган Клеопатра еттинчи ҳам ўзига оро бериши ва гўзаллиги билан машҳур бўлган. У ёноқларини хушбўй атиргул кукуни билан оролаган. Унинг учун бу восита шарқий Африкадан махсус келтирилар эди.  У юқори қовоқларини мовий, пастини эса тўқ яшил рангга бўяб юрган.

Қадимда чирой ҳақидаги тасаввурлар фақатгина шу билан чегараланиб қолмаган, албатта. Бу нарса нафақат ташқи  кўриниш, балки, мол-дунё ва дабдаба орқали ҳам намойиш этилган.  Айрим тафсир китобларида Қорун қиссаси келтирилган бўлиб, у уйланаётган чоғида ясан-тусан қилиб, тўқ қизил рангли арғувон ва олтиндан ишланган эгар билан эгарланган бўз хачирида кўчага чиқади. Айтишларича, унинг ёнида ўзига ўхшаган фасонда кийинган тўрт минг отлиқ бўлиб, отларининг устида қизил шойидан тикилган ёпинчиқлари бўлган. Ўнг томонида уч минг хизматкор, чап томонида тақинчоқ тақиб, қизил шойи кийиб олган, оппоқ рангли уч минг оқсоч бўлган. Шунингдек у ўзи билан бирга етти мингта қизил ипак мато кийган қизларни ҳам олиб чиққан. Бу воқеа ер юзида қизил ипак матоли кийимлар энг биринчи бўлиб кўзга ташланган пайтда юз берган.

Бу ҳақида Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: “Бас, у (Қорун) қавми ҳузурига зебу зийнати ила чиқди. Ҳаёти дунёни хоҳлайдиганлар: “Қани энди бизга ҳам Қорунга берилган нарсадан бўлса эди. Ҳақиқатан, у улуғ насиба эгасидир”, дедилар.”[4]

Мисрда ривожланган косметик воситалар кейинчалик Нил ва Фурот дарёлари оралиғида яшовчи халқларга ва Ўрта Ер денгизи аҳолисига, улар орқали юнон ва румликларга ҳам етиб борди. Оқибатда улар бу нарсага берилиб кетдилар.

Улар мисрликлар фойдаланадиган воситаларини яна ҳам ривожлантириб, сут, ўсимлик ва кўкатлардан юздаги ортиқча нарсаларни тозалашда фойдаланишган. Рум подшоларининг аёллари юзларини тоза оҳак ва қўрғошин экстрактлари билан оқартирганлар. Улар жория ва қуллардан алоҳида ажралиб туриш мақсадида сочларини бўяшда тилларанг суюқ бўёқдан фойдаланганлар.

Юнон аёллари фақатгина юзларини гўзал қилиш билан кифояланмасдан, жисмоний машқларни бажариш орқали қоматларининг чиройини сақлашга ҳам уринишган.

Ўрта асрларда Европани идора қилган Англиянинг биринчи маликаси элизабет биринчи сочини қизғиш рангга бўяб юрган. Юзини пардозлашда, қовоқларига кўк, қошлари учун эса тимқора ранглардан фойдаланган.

Юқорида келтирилган мисоллардан ҳам кўринадики, инсоннинг зеб-зийнат, гўзалликка эътибори, аёлларнинг косметик воситалардан фойдаланишга бўлган қизиқиши бугунги асрда пайдо бўлиб қолмай, унинг тарихи дунё яралган илк асрларга бориб тақалади.