Бугун Константинопол фатҳ этилган кун: ҳижрий 857, милодий 1453 йил йигирма олтинчи робиул-аввалдан бошлаб Муҳаммад Фотиҳ шаҳарни қамал қилди ва ниҳоят, биз хотиралаб турган айни шу кунда, аниқроқ айтганда, йигирма учинчи жумодул-аввал эрта тонгда шаҳарни фатҳ қилишга муваффақ бўлди. Яъни, қамал икки ойга яқин давом этди. Муҳаммад Фотиҳ шаҳарга зафар билан кириб боргач, тулпоридан тушиб, шу ишга муваффақ айлагани учун Аллоҳга сажда қилиб, шукрона айтгани тарих зарварақларига муҳрланди. Шундан сўнг у Аё София черковига борди. Византия халқи ва роҳиблари черковга тўпланиб олишган эди. Муҳаммад Фотиҳ уларга омонлик берди ва Аё София черковини масжидга айлантиришга амр қилди. Биринчи жума намозида фатҳ хутбаси ўқилди.

Биз бу тадқиқодимизда Қутайба ибн Муслимнинг олиб борган фатҳ ҳаракатларини баён қилмоқчи эмасмиз. Зеро, бу масала араб тарихчилари томонидан кераклича ўрганилган. Биз эса ушбу шахснинг олиб борган фатҳлар асносидаги адолати ва исломни ёйишга қўшган ҳиссаси ҳақида далиллар асосида батафсил тўхталишга қарор қилдик.