Парижнинг катта амбициялари: Франция Ўзбекистонда нимани кўзламоқда? (Видео)

Франциянинг ташқи сиёсатдаги эътибор марказларидан бири Марказий Осиё бўлиб бормоқда ва минтақада энг муҳим ҳамкор сифатида Ўзбекистон эътироф этилмоқда. Авваллари Парижнинг минтақадаги таъсири чекланган эди, бироқ ҳозир у Тошкент билан сиёсий, иқтисодий ва маданий алоқаларни жадал ривожлантирмоқда. Ушбу қизиқиш тасодифий эмас – Ўзбекистон стратегик, иқтисодий ва дипломатик жиҳатдан муҳим давлат сифатида кўрилмоқда.

Нима учун Франция Тошкентга эътибор қаратмоқда?

Парижнинг Ўзбекистонга бўлган қизиқишини асословчи тўртта асосий омил мавжуд:

Биринчи омил – энергетик хавфсизлик.
Франция дунёда ядровий энергиядан энг кўп фойдаланувчи давлатлардан бири бўлиб, унинг 70% электр энергияси АЭСларда ишлаб чиқарилади. Шу сабабли, уран таъминоти кафолатланган бўлиши миллий хавфсизлик масаласи ҳисобланади. Ўзбекистон дунёнинг етакчи уран экспортчилари қаторида туради, француз компанияси Orano бу ерда уран қазиб олиш лойиҳаларини ривожлантирмоқда.

Иккинчи омил – иқтисодий имкониятлар.
Франция Ўзбекистонни тез ривожланаётган бозор сифатида кўрмоқда. Иқтисодий ўсишнинг ўртача 5-6% ни ташкил этиши француз компаниялари учун қулай шароит яратмоқда. Бугунги кунда Total Eren, EDF, Suez, Veolia, Airbus каби йирик компаниялар Ўзбекистонда фаолият юритмоқда. Икки томонлама савдо ҳажми 2024 йилда 1,13 миллиард долларга етди, бу охирги етти йил ичида 5 баробар ўсганини кўрсатади.

Учинчи омил – Марказий Осиёда сиёсий таъсирни кучайтириш.
Россиянинг Украинадаги можароси сабабли минтақадаги таъсири камаймоқда, Хитойнинг геосиёсий фаоллиги эса ортиб бормоқда. Шу сабабли, Франция минтақада муқобил сиёсий ўйинчига айланишга ҳаракат қилмоқда. Ўзбекистоннинг нейтрал ва прагматик ташқи сиёсати уни Париж учун идеал ҳамкорга айлантирмоқда.

Тўртинчи омил – маданий дипломатия ва "юмшоқ куч".
Франция маданий алоқаларни таъсир воситаси сифатида яхши ишлата олади. Луврда ташкил этилган "Ўзбекистон воҳаларининг хазиналари" кўргазмаси, 700 та мактабда француз тили ўқитилаётгани, Ўзбекистон олийгоҳлари ва Пантеон-Сорбонна университети ҳамкорлиги – буларнинг барчаси Франциянинг узоқ муддатли стратегиясининг бир қисми ҳисобланади.

Ўзбекистон бу ҳамкорликдан қандай фойда олмоқда?

Президент Шавкат Мирзиёевнинг ташқи сиёсий стратегияси туфайли Ўзбекистон Франциянинг манфаатларини мамлакатнинг ички ривожланишига хизмат қилдиришга муваффақ бўлди. Тошкент фақат Франция таклифларини қабул қилиш билан чекланиб қолмай, балки уларни ўзининг иқтисодий ва технологик модернизациясига йўналтирмоқда:

1. Кўп миқдорда инвестиция жалб қилиш.
   2018 йилдан буён Франция Ўзбекистонга 6 миллиард евродан ортиқ инвестиция киритди. Veolia ва Suez компаниялари сув ва иссиқлик таъминоти инфратузилмасини янгиламоқда, EDF эса Сирдарёда 1 600 МВт қувватли иссиқлик электр станцияси қурмоқда.

2. Европа бозорига чиқиш.
   Франциянинг кўмагида Ўзбекистон Европа Иттифоқининг GSP+ мақомини олди, бу эса Европа бозорига экспорт ҳажмини икки баробар оширишга ёрдам берди.

3. "Яшил энергетика" ривожи.
   Total Eren Самарқандда катта қуёш электр станцияси қурди, Франциянинг Тараққиёт агентлиги (AFD) эса 1 миллиард евро ажратди.

4. Халқаро имижни мустаҳкамлаш.
   Франция Ўзбекистоннинг минтақавий етакчилигини тан олди ва уни Европа Иттифоқи – Марказий Осиё алоқаларида муҳим ўйинчи сифатида кўрмоқда.

---

Келажак стратегияси: Ўзбекистон нималарга эътибор қаратиши керак?

Франциянинг Ўзбекистонга бўлган қизиқишидан максимал даражада фойда олиш учун Тошкент қуйидаги йўналишларга эътибор қаратиши лозим:

1. Француз саноат компаниялари билан ҳамкорликни кенгайтириш – янги ишлаб чиқариш қувватларини жалб қилиш;
2. Европа Иттифоқи билан сиёсий ҳамкорликни ривожлантириш – Францияни Европа Иттифоқи билан мулоқот кўприги сифатида ишлатиш;
3. Энергетик ҳамкорликни чуқурлаштириш – француз компаниялари билан "яшил энергетика" лойиҳаларини кенгайтириш;
4. Таълим ва маданий алоқаларни кучайтириш – кўпроқ ўзбекистонлик талабаларни Францияга ўқишга юбориш, университетлар ўртасида қўшма дастурларни ривожлантириш.

Умуман олганда, Франциянинг Ўзбекистонга бўлган қизиқиши фақат дипломатик алоқалар билан чекланмайди – бу чуқур геосиёсий ва иқтисодий стратегиянинг бир қисми ҳисобланади. Президент Мирзиёевнинг ташқи сиёсатдаги маҳоратли ёндашуви туфайли Ўзбекистон бу жараёндан миллий манфаатларига мос келадиган натижалар чиқаришга муваффақ бўлди. Бироқ асосий муаммо – чет эл манфаатларига тўлиқ боғланиб қолмаслик, балки мувозанатли ташқи сиёсат юритиш ва Франция билан ҳамкорликни Ўзбекистоннинг узоқ муддатли стратегик ривожланишига хизмат қилишини таъминлашдир. Агар тўғри йўналишда ҳаракат қилинса, бу ҳамкорлик миллий тараққиёт ва модернизациянинг муҳим асоси бўлиши мумкин.

В. Базарова, мустақил таҳлилчи