FIFA бойкотми? У нима учун Исроилга санкция қўллашдан бош тортмоқда?

Футбол халқаро бошқарув ташкилоти тарихан зулмкор Исроилнинг иттифоқчиси бўлиб келган. У юзлаб фаластинлик футболчиларнинг қатл этилишига қарамай, Исроилга нисбатан ҳеч қандай чора кўрмаяпти.

Аргентина жаҳон чемпионатини ўтказишга "ҳозир ҳар қачонгидан ҳам кўпроқ тайёр", деган эди FIFA президенти 1976 йил март ойида, мамлакат ҳарбийлари АҚШ қўллаб-қувватлаган давлат тўнтариши натижасида Изабел Перон ҳукуматини ағдариб, қарийб ўн йиллик қонли диктатурани бошлаганидан икки кун ўтиб.

Хорхе Рафаел Видела хунтаси томонидан камида 30 минг киши "йўқ қилинган" бўлса-да, бу футболнинг халқаро бошқарув органи учун унчалик аҳамиятли эмасдек кўринганди. 1978 йилда Аргентинада ўтказилган жаҳон чемпионатидан сўнг FIFA турнирнинг бош ташкилотчиси - ҳарбий-денгиз флоти вице-адмирали Карлос Лакостени ўз вице-президенти лавозимига кўтарди.

Шу ой охирида Исроил футбол терма жамоаси Шимолий Америкада бўлиб ўтадиган 2026 йилги жаҳон чемпионатига йўлланма олиш учун саралаш ўйинларини бошлаши режалаштирилган.

FIFA миллий терма жамоани мусобақадан четлатиш ҳақидаги кўпайиб бораётган чақириқларга қаршилик кўрсатишда давом этар экан, ташкилотнинг қора тарихини қайта кўриб чиқиш унинг империя халқаро тартиботининг воситаси сифатида золимга қонунийлик беришдаги ролини ёритиб беради.

1998 йилда Фаластин футбол ассоциацияси (PFA) аъзоликка қабул қилинганидан бери FIFA Исроилнинг ноқонуний ишғолларига кўз юмиб келмоқда. FIFAнинг халқаро гуманитар ҳуқуққа гўёки содиқлигини очиқчасига бузган ҳолда, Исроил футбол ассоциацияси (IFA) ўн йиллардан бери ноқонуний қўнимжойларда жойлашган футбол клубларини ўз таркибига қўшиб келмоқда. Бу IFA низомларининг яққол бузилиши бўлиб, унда "аъзо ассоциациялар ва уларнинг клублари бошқа аъзо ассоциация ҳудудида унинг розилигисиз ўйнаши мумкин эмас" деб белгиланган.

Шу билан бирга, FIFA қоидаларига зид равишда, исроиллик мухлисларнинг жирканч хатти-ҳаракатлари узоқ вақтдан бери эътиборсиз қолдирилмоқда. Беш йил олдин The Economist Беитар Қуддусни "Исроилдаги энг ирқчи футбол клуби" деб атаган ва мухлислар "рақиб жамоаларда ўйнайдиган арабларга "террорчи" каби ҳақоратли сўзларни ёғдиришлари" ҳақида хабар берган эди.

2017 йилда IFAга қарши чоралар кўрмаганини тушунтирар экан, FIFA "сиёсат ва дин масалаларида бетараф қолишини" таъкидлади. Бироқ Россия Украинага бостириб киргандан сўнг дарҳол 2022 йилги Жаҳон чемпионатидан четлатилди. FIFAнинг "Ўйин учун. Дунё учун" шиори, афтидан, дунёнинг фақат айрим қисмларигагина тааллуқли.

FIFAга мурожаат қилиниб, ушбу мақолага жавоб бериш таклиф этилди, бироқ мақола эълон қилинган пайтга қадар ҳеч қандай жавоб олинмади.

Ғазодаги вайронагарчилик

2023 йил октябрь ойидан бери Ғазонинг футбол инфратузилмаси катта вайронага учради, Исроил кучлари 350 дан ортиқ фаластинлик футболчини ўлдирган. Фаластин олимпия терма жамоасининг 42 ёшли ўйинчиси ва кейинчалик мураббийига айланган Ҳани ал-Масдар 2024 йил январ ойида Исроил ҳаво ҳужуми натижасида ҳалок бўлди.

Икки ойдан сўнг, Муҳаммад Баракат - 100 дан ортиқ гол урган "Хон Юнус афсонаси" - Рамазон ойининг биринчи кунида оилавий уйи бомбардимон қилинганда ҳаётдан кўз юмди.

Ғазо шаҳрида 9 минг томошабинга мўлжалланган "Ярмук" спорт аренаси вайрон қилинди. Маълум муддат давомида Исроил кучлари бу иншоотдан вақтинчалик қамоқхона сифатида фойдаланди. Танклар стадионни ўраб турган пайтда, ўнлаб фаластинликлар ёлғиз ички кийимда қўллари орқасига боғланган ҳолда тиз чўктирилгани тасвирланган. Бошқалар эса соатлаб қийноққа солинди.

2024 йил май ойига келиб, анклавдаги ягона зарар кўрмаган футбол стадиони Ғазо шимолидан қочаётган минглаб одамлар учун бошпанага айланди. Ўша ойда FIFA президенти Жанни Инфантино PFAнинг Исроил футболига санкция қўллаш ҳақидаги талабини баҳолаш учун мустақил ҳуқуқий маслаҳат сўрашини эълон қилди. Қарийб бир йил ўтса-да, FIFA ҳали ҳам бирор ҳаракат қилгани йўқ. 

Футболнинг бошқарув органи империализм жиноятларини қонунийлаштириш бўйича ўн йиллар давомидаги садоқатида собит турган бир пайтда, дунёнинг трибуна ва майдонларида Фаластин байроғи ҳилпираяпти.

Ярмук стадионида ҳибсга олинганлар бошидан кечирган даҳшатлар Чили миллий стадионида содир бўлган фожиани эслатади. У ерда 1973 йил сентябрда генерал Аугусто Пиночетнинг АҚШ томонидан қўллаб-қувватланган давлат тўнтаришидан сўнг ўнлаб одамлар қатл этилган эди.

Икки ойдан сўнг Чили миллий терма жамоаси айнан ўша майдонда саф тортди. Улар 1974 йилги Жаҳон чемпионати олдидан ҳал қилувчи саралаш ўйинида Совет Иттифоқи билан учрашиши керак эди. Бироқ советлар "қон тўкилган" майдонда ўйнашдан бош тортдилар. FIFA уларнинг эътирозини рад этиб, ўйинни ўтказишни буюрди ва чилиликлар бўш дарвозага гол уриб, жаҳон чемпионати йўлланмасини қўлга киритишди.

FIFA вакиллари ўйин олдидан стадионни текшириш учун ташриф буюрганида, армия диктатура маҳбусларини кўздан яширди. Трибуналарда қолган маҳбусларнинг таъкидлашларича, назоратчиларни "фақат майса сифатигина қизиқтирган".

Мустамлака қуроли

1904 йилда Европа давлатлари томонидан ташкил этилганидан буён FIFA Глобал Жанубни Ғарбга бўйсундириб келган мустамлака тизимини қонунийлаштириш воситаси бўлиб хизмат қилди. Халқаро футбол буюк тенглаштирувчи бўлиш у ёқда турсин, аксинча, дунёнинг бир қисмидан бошқасига бойлик ва ресурсларни оқизишга мўлжалланган "қоидаларга асосланган халқаро тартиб"нинг зиддиятларини узоқ вақтдан бери яққол кўрсатиб келмоқда.

Айнан шу евромарказчилик FIFA тарихида бутун бир қитъанинг жаҳон чемпионатини ягона уюшган ҳолда бойкот қилишига сабаб бўлди. Африка чемпионат учун ўринларнинг нотенг тақсимланишига норозилик билдириб, 1966 йилги мусобақадан воз кечди: ўшанда Европага 10 та ўрин таклиф қилинган бўлса, Африка, Осиё ва Океания давлатлари атиги битта ўрин учун курашишга мажбур бўлган эди. 

Гана раҳбари Кваме Нкрумаҳ етакчилигида ва қитъани қамраб олган мустамлакачиликдан озод бўлиш тўлқинидан илҳомланган ҳолда, Африка Футбол Конфедерациясининг ҳар бир аъзоси саралашдан воз кечди. Бу қарор учун улар кейинчалик FIFA томонидан жаримага тортилди. Африка бойкоти самарали бўлди ва тўрт йил ўтгач, қитъага 1970 йилги жаҳон чемпионатида алоҳида жой ажратилди.

Исроилнинг Ғазодаги футбол ташкилотларини йўқ қилишга қаратилган ҳаракатлари Исроил армиясининг фаластинликларнинг ҳар бир мавжудлик жиҳатига қарши олиб бораётган урушининг бир белгиси сифатида тушунилиши лозим.

Бу зўравонликка фақат Фаластин халқининг қатъиятли бардоши тенг келди. 2024 йил январ ойида, Масдар ўлдирилганидан бир неча кун ўтиб, миллий жамоа илк бор Осиё кубогининг плей-офф босқичига чиқиб, тарихга кирди. Этник тозалашга қарши бу қаршилик футбол оламидан ҳамжиҳатлик тақозо этади.

Ўтган ойда Глазгонинг "Селтик" футбол клуби мухлислари FIFAга "Исроилга қизил карточка кўрсатиш" чақириғи билан чиққан эди. Ўшандан бери "Яшил бригада"нинг бу даъвати бутун дунё бўйлаб, Испаниядан Мароккашгача ва Ирландиягача акс-садо берди.

Футболнинг бошқарув ташкилоти империализм жиноятларини қонунийлаштириш бўйича ўнлаб йиллик содиқлигини давом эттираётган бир пайтда, дунё стадионлари Фаластин байроғини ҳилпиратмоқда.

Колл Маккейл, Шотландияда истиқомат қилувчи ёзувчи ва фаол жамият аъзоси