Eron-Isroil mojarosi: kimlar koʻproq foyda koʻradi?

Eron va Isroil oʻrtasidagi nizo Yaqin Sharqdagi eng murakkab va xavfli geosiyosiy mojarolardan biridir. Bu mojaro nafaqat mintaqada, balki global darajada ham turli davlatlarning manfaatlarini harakatga keltiradi. Xususan, Rossiya va Xitoy – ikki yirik geosiyosiy kuch – Eron-Isroil qarama-qarshiligida oʻz manfaatlarini mustahkamlashga intiladi. Quyida ushbu ikki davlatning manfaatlari tahlil qilinadi.

Rossiyaning manfaatlari

1. Geosiyosiy taъsirni kuchaytirish

Rossiya Yaqin Sharqdagi taъsirini saqlab qolish va kengaytirishga harakat qilmoqda. Eron bilan hamkorlik unga AQSh va uning ittifoqchilarining mintaqadagi taъsiriga qarshi turish imkonini beradi.

2. Qurol-yarogʻ savdosi va harbiy hamkorlik

Rossiya Eronga zamonaviy harbiy texnika (masalan, S-300 havo himoya tizimlari) etkazib berishi orqali iqtisodiy va siyosiy foyda oladi. Bu hamkorlik Isroil uchun xavf manbai hisoblanadi.

3. Suriyadagi rol va mojarodan foydalanish

Suriya Rossiyaning mintaqaga taъsirini amaliy koʻrsatish maydonidagi asosiy nuqta. Eron va Hizbullohning Suriyadagi ishtiroki bilan Rossiyaning Suriyadagi pozitsiyasi mustahkamlanadi. Isroilning bu erdagi Eron taъsiriga qarshi kurashi Rossiya uchun siyosiy manyovr imkoniyatini yaratadi.

4. Gʻarb bilan muzokaralarda "savdo kartasi" sifatida foydalanish

Rossiya Eronni strategik hamkor sifatida qoʻllab-quvvatlab, uni Gʻarb bilan muzokaralarda bosim vositasi sifatida qoʻllashi mumkin.

Xitoyning manfaatlari

1. Energetika xavfsizligi

Xitoy neftь va gaz importida Eronga tayanuvchi yirik davlatlardan biridir. Eron bilan barqaror aloqalar Xitoyning energetika xavfsizligini taъminlashda muhim ahamiyatga ega.

2. “Bir kamar – bir yoʻl” loyihasi

Xitoyning global iqtisodiy strategiyasida Eron strategik nuqta hisoblanadi. Eron orqali Xitoy Evropa bozorlariga chiqish imkoniga ega boʻladi. Shu bois, Erondagi beqarorlik Xitoy manfaatlariga zid hisoblanadi.

3. AQSh taъsiriga qarshi siyosiy raqobat

Xitoy Isroil bilan iqtisodiy aloqalarni saqlagan holda, Eron bilan siyosiy va iqtisodiy hamkorlikni chuqurlashtirib, AQSh taъsiriga muvozanat yaratishga intiladi.

4. Qarz va sarmoya siyosati

Xitoy Eronning infratuzilmasini rivojlantirish uchun kreditlar va investitsiyalar orqali taъsirini oshirmoqda. Isroil bilan mojaro avj olgan taqdirda, Eronning Gʻarbga qaramligi kamayib, Xitoyga qaramligi ortishi mumkin.

Xulosa sifatida aytish mumkinki, Eron-Isroil mojarosi Rossiya va Xitoy uchun toʻgʻridan-toʻgʻri harbiy aralashuv emas, balki strategik imkoniyat sifatida namoyon boʻladi. Rossiya – mintaqadagi siyosiy taъsirini saqlash va Gʻarbga bosim oʻtkazishni maqsad qilgan boʻlsa, Xitoy – energetika xavfsizligi va “Bir kamar – bir yoʻl” loyihasi doirasida iqtisodiy barqarorlikka erishishni koʻzlaydi. Har ikki davlat ham mojarodan toʻgʻridan-toʻgʻri emas, balki ehtiyotkorlik bilan foydalanishga harakat qilmoqda.