Jo Bayden prezidentlik poygasidan chiqdi: AQSh siyosatida oʻzgarish boʻladimi?
AQShning 46- va amaldagi prezidenti Jo Bayden joriy yilning noyabrʻ oyida boʻlib oʻtadigan saylovlarda ishtirok etmasligini maʻʻlum qildi. 81 yoshli Bayden oʻrniga demokratlar partiyasidan Kamala Xarris nomzodini ilgari surishini bildirdi. Kamala Xarrisning gʻolib chiqish imkoniyatlari qanday, AQShda shaxslarning almashishi siyosatning oʻzgarishiga sababchi boʻladimi – nuqtai nazar.
Jo Bayden Amerika Qoʻshma Shtatlarida noyabrʻ oyida boʻlib
oʻtadigan prezidentlik saylovlarida ishtirok etmasligini maʻʻlum qildi. Bu haqda u 21 iyulʻ kuni X ijtimoiy
tarmogʻida eʻʻlon qilingan maktubida bildirdi.
«Prezidentingiz
sifatida xizmat qilish hayotimdagi eng katta sharafdir. Men qayta saylanish niyatida
boʻlsam-da, oʻz partiyam va mamlakatim manfaatlariga koʻra, nomzodimni rad etishim
va qolgan muddat davomida faqat prezidentlik vazifamni bajarishga eʻʻtibor
qaratishim kerak deb hisoblayman», — dedi u amerikaliklarga murojaatida.
Uchinchi
marotaba koronavirusga chalingan 81 yoshli Bayden yaqin kunlarda televidenie orqali
xalqqa murojaat qilishga vaʻʻda berdi.
Koʻp oʻtmasdan
vitse-prezident Kamala Xarris Demokratik partiyadan AQSh prezidentligiga nomzod ekanini
eʻʻlon qildi.
Esingizda
boʻlsa, avvalroq demokratlar partiyasining saylovoldi kampaniyasiga mablagʻ
ajratuvchi koʻplab milliarderlar Baydenning ahvolidan xavotirda ekani haqida yozgandik.
Norozilik va tanqidlar ayniqsa 27 iyunʻ kuni respublikachilar vakili, sobiq prezident
va milliarder Donalʻd Tramp bilan boʻlib oʻtgan debatlardagi magʻlubiyatidan soʻng
avj oldi.
Xoʻsh, Jo
Baydenning prezidentlik poygasidan chiqishi va oʻrnini ayol kishi egallashi,
demokratlar gʻolib kelgan taqdirda ham, AQSh siyosatining oʻzgarishiga sabab
boʻladimi? Yoxud mamlakat boshqaruvi Donalʻd Tramp timsolida respublikachilar
qoʻliga oʻtishi nimani oʻzgartiradi?
Bu
savollarga oldindan aniq javob berish qiyin, ammo AQShning yaqin va uzoq oʻtmishiga
bir qur nazar tashlab, taxminiy xulosalarni chiqarish mumkin. Ha, Amerikada
shaxslar hech narsani oʻzgartira olmaydi, oʻzgartirishga uringanlari esa 1963 yil 22
noyabrda mamlakatning 35-prezidenti Jon Kennedi kabi otib tashlanadi. Toʻgʻri, ushbu
qotillikning turli konspirologik taxminlarga aloqadorligi isbotini topmagan,
biroq Kennedining sovuq urushga barham berish, Sobiq Ittifoq bilan yadroviy
amaliyotlarni qisman cheklash boʻyicha kelishuvga erishgani, Vʻetnamdan qoʻshinlarni olib
chiqish kabi rejalari “urush va qondan nafas oluvchi”, prezidentlik poygalarini
moliyalashtirib, kuchli lobbi hosil qilgan milliarderlar, qurol-yarogʻ ishlab
chiqaruvchilari va tujjorlariga yoqmasligi aniq.
Yuqorida
tilga olingan “Baydendan norozi milliarderlar” hamon AQSh siyosatini “chizib”, “oʻlchab”
berishmoqda. Biroq mamlakat siyosati, umuman olganda taqdiri faqat bir guruhning
qoʻlida qolgan emas. Kuchli qarshi tomon ham bor – respublikachilar. Yaʻʻni, ayni
paytda Donalʻd Tramp tarafdorlari.
Respublikachilar
vakillari prezidentlik qilgan davrlarga bir nazar tashlansa, ular koʻproq
Amerikani kuchliroq va boyroq koʻrishni xohalashadi, degan tasavvurni uygʻotishadi.
Yaʻʻni, AQSh ular davrida turli xalqaro mojarolardan uzoqlashib, koʻproq ichki
masalalarini hal qilishga urgʻu qaratishadi. Masalan, 1973 yil 27 yanvarʻ kuni respublikachilardan
Richard Nikson 15 yil davom etgan va AQShning magʻlubiyati bilan tugagan
Vʻetnamdagi qirgʻinbarot urushini toʻxtatish toʻgʻrisidagi Parij tinchlik kelishuviga
imzo chekdi. Koʻp oʻtmay, 1974 yil 8 avgust kuni mashhur “Uotergeyt ishi” ortidan
impichment eʻʻlon qilinib, muddatdan oldin vakolatini tamomlagan yagona AQSh
prezidentiga aylandi. Ha, milliarderlar unga rahm qilishgandi.
AQSh qonli
panjalarini yozgan Iroq va Afgʻonistondagi urushlar ham aynan demokrat
prezidentlar tomonidan boshlatilib, respublikachilar tomonidan tugatilgan
(aniqrogʻi proksi urushlarga aylantirilgan). Eʻʻtibor bering, AQShning birinchi
afroamerikalik prezidenti, demokrat Barak Obama (uning qaysi dinga eʻʻtiqod
qilishini aytish qiyin, ammo musulmon oilasida dunyoga kelgani va diniy amallarni
bajarmagani maʻʻlum – muallif) davrida ham
Amerika qoʻshinlari Iroqqa keng koʻlamli hujumlarni qaytadan boshladi.
Ammo
yuqoridagilar respublikachilar yaxshi, demokratlar yomon degan maʻʻnoni keltirib
chiqarmaydi. Har ikkala front ham aslida kuchli lobbilar tomonidan boshqariladi,
moliyalashtiriladi. Respublikachilarning ayniqsa muhojirlarga nisbatan siyosati
qattiq boʻlib, mamlakatdagi millionlab musulmon muhojirlar uchun ham taalluqli
boʻlgan cheklovchi, deportatsiya qiluvchi tartiblarni joriy etishi bilan ajralib turadi.
Xulosa
qilib aytadigan boʻlsak, qon va qurol ustiga qurilgan mamlakat qaysidir maʻʻnoda
bir guruh qoʻlida urushsa, ikkinchisining qoʻli ostida keyingi qirgʻinbarotlar uchun
kuch toʻplab, tayyorgarlik koʻradi. Biroq bir lahza boʻlsa ham yovuzlik va zulm
fikridan qaytmaydi. Musulmonlar esa oʻzligiga qaytishi, Allohning arqonini mahkam
tutib, boʻlinmasligi va oʻrinlarida sobitqadam boʻlishlari shart. Allohning kalomini
oʻqib-oʻrganib, hayotlarini uning asosida qurishlari lozim.