Бойлик ва ҳукмронлик ёхуд АҚШнинг Суриядаги ишғол сиёсати
Дунё аҳлининг асосий эътибори қонхўр сионистларнинг зўравонликларига қаратилган бир пайтда Фаластиннинг қўшниси бўлган Сурия ҳудудларининг АҚШ томонидан ноқонуний босиб олингани кўпчиликнинг назаридан четда қолмоқда. 
Суриянинг шимоли-шарқида АҚШ ҳарбий базалари қўним топган. Бундай стратегик жойлашув тасодиф эмас. Мамлакатнинг жануби-ғарби – Сурия-Иордания-Ироқ чегарасидан шимоли-шарқда жойлашган Фурот дарёсининг ғарбий ҳудудларига қадар 28 та АҚШ иншооти, жумладан 24 та ҳарбий база жойлашган.

Муайян геостратегик мақсадларни кўзлаган ҳолда жойлаштирилган америкалик ҳарбийлар Вашингтоннинг маҳаллий, минтақавий ва халқаро манфаатларига хизмат қилади. 

АҚШ ҳарбий кучларининг кўпайиши

АҚШ маълумотларига кўра, Суриядаги америкалик аскарлар сони 2015 йилда 50 нафарни ташкил этган бўлса, 2017 йил охирига келиб икки мингдан ошган. 2017 йил апрель ойида ўша пайтдаги миллий хавфсизлик бўйича маслаҳатчи бригада генерали Герберт Рэймонд Макмастер Ироқ ва Сурияга 50 минггача қўшин юборишни кўриб чиқаётгани ҳақида хабарлар тарқалганди.

Обама маъмурияти Сурияга кўп сонли ҳарбийларини жўнатишини мамлакатдаги ички беқарорликни, шу жумладан терроризмнинг кучайиши ва давлат институтларининг заифлашувини бартараф этиш учун зарур деб оқлаган эди. Аслида АҚШ аскарларидан ўз манфаатлари йўлида фойдаланди. Унинг босқинчилик ҳаракатлари "Озод Сурия армияси" деб номланган жангарилар гуруҳидан тортиб, ИШИДгача қурол, пул ва разведка маълумотларини етказиб берган хорижий аралашувлар туфайли янада кучайди.

АҚШ, шунингдек, Суриянинг шимоли-шарқида автоном маъмуриятни ўрнатишга уринаётган курд кучларини қўллаб-қувватлади. Бу Дамашқ хориж қўллаб-қувватлаган жангариларга қарши Россиянинг ҳарбий аралашувини сўраганидан кейин ўзининг таъсирини сақлаб қолиш учун амалга оширилганди.

Беқарорлаштириш ва иқтисодий блокада

Ноқонуний АҚШ ҳарбий жойлашувининг асосий мақсадларидан бири Сурия нефть ва газ ресурсларини талон-тарож қилиш экани бугун кундек равшан. АҚШ нафақат курдлар бошчилигидаги Сурия демократик кучлари (СДК) фаолиятини молиялаштиради, балки Сурияга нисбатан иқтисодий блокадани ҳам кучайтириб келади. Айни шу блокада 2020 йил июнь ойида жорий этилган “Цезарь қонуни” санкцияларида ўз ифодасини топган.

Ўша пайтда АҚШнинг Суриядаги собиқ элчиси Жеймс Жеффри бу санкциялар Сурия фунтининг қулашига ва ҳукуматнинг иқтисодий сиёсатига тўсқинлик қилаётганини айтиб, Дамашқ "самарали иқтисодий сиёсатни юргизишга ва Ливан банкларида пул ювишга қодир эмас"лигини таъкидлаган эди.

АҚШ, шунингдек, нефть даромадларидан ўзининг ҳудуддаги ҳарбий мавжудлигини молиялаштириш ва мусулмонларнинг равнақ топишига халақит бериш учун фойдаланади. 

Эронни тийиб туриш ва Исроил манфаатларини таъминлаш

Минтақавий даражада АҚШнинг мавжудлиги Эроннинг Ироқ ва Сурия орқали Ўрта ер денгизига қуруқлик алоқаларини ўрнатишига йўл қўймасликка қаратилган. 

Бундан ташқари, Суриянинг жануби-шарқидаги ва Ироқ чегарасига яқин жойлардаги АҚШ базалари араб қабилаларини назорат қилади ва Сурия ҳамда Ироқ ўртасидаги қуруқлик йўлагини тўсиб, Исроилни ҳимоя қилади. Хусусан, бу ҳаракат Сурияни минтақавий иттифоқчиларидан, хоссатан, Исроил учун бевосита таҳдид соладиган Эрон ва “Ҳизбуллоҳ” қаршилик ҳаракатидан ажратиб қўйишга қаратилган эди.

Россия ва Хитой таъсирига қарши кураш

Халқаро миқёсда АҚШнинг Суриядаги мавжудлиги Вашингтонга жаҳон тартибида ҳукмронлигини сақлаб қолиш, Евросиёдаги ҳукмрон куч ҳисобланган Россия ва Хитойнинг таъсирига қарши туришда ёрдам беради. Суриядаги жойлашув Хитойнинг "Бир камар, бир йўл" ташаббусини тўхтатишни ҳам назарда тутади.

Вашингтоннинг Сурия сиёсий тизимини ўзгартиришга уринишлари ҳозирга қадар, асосан, муваффақиятсизликка учради. Қолаверса, АҚШ базалари ва иншоотлари минтақавий қаршилик кўрсатиш гуруҳларининг тобора кўпроқ ҳужумларига учрамоқда. 2023 йил ноябридан буён АҚШ аскарлари ва иншоотларига 102 та ҳужум уюштирилди, бу эса Сурия ерларини Америка томонидан босиб олинишига қаршилик кучайиб бораётганидан далолат беради.

АҚШнинг жиддий жойлашувига қарамай, америкалик қўшинларнинг душман ҳудудида узоқ муддат қолиши номаълум. 

АҚШнинг Суриядаги келажаги

АҚШнинг келажакда Сурия бўйича ҳаракат режаси мавҳумлигича қолмоқда. Яқинлашиб келаётган АҚШ президентлик сайловлари ҳам Вашингтоннинг Сурия бўйича ёндашувларини ўзгартириши мумкин. Агар амалдаги маъмурият минтақавий сулҳ битимини муҳокама қилишга ва Эрон ядровий битимининг тикланишига жиддий қизиқиш билдирса, демократларни қўллаб-қувватлашни кучайтириш учун Суриядан қўшинларини олиб чиқиб кетишни танлаши мумкин. Аксинча, агар Дональд Трамп ҳокимиятга қайтса, АҚШнинг Россия билан потенциал келишуви орқали Украина ва Суриядан чиқиб кетиши эҳтимоли мавжуд.

Суриянинг энергия ва суверенитетини таъминлаш

Ал-Хасака вилоятининг шимоли-шарқий қисмида жойлашган Румейлан базаси Суриядаги биринчи АҚШ ҳарбий пости ҳисобланади. Унда асосий вазифаси минтақанинг нефть иншоотларини ҳимоя қилиш бўлган 500 га яқин ходимлар жойлаштирилган. Ҳудудда тахминан 1300 та нефть қудуғи мавжуд бўлиб, улар 2011 йилгача кунига 120 мингдан 150 минг баррелгача нефть ва 2 млн кубометрга яқин газ ишлаб чиқарган.

Ал-Шаддоди шаҳрининг жануби-шарқида жойлашган Америка базаси ҳам минтақанинг энг муҳим нефть захиралари яқинида жойлашган. Унинг яқинида тахминан 500 та нефть қудуғини ўз ичига олган Ал-Гипса кони жойлашган бўлиб, у Ал-Хасакадаги иккинчи энг катта нефть конидир.

2011 йилгача кунига 80 минг баррелгача нефть ишлаб чиқарган Дайр-аз-Зурдаги Ал-Омари кони атрофида АҚШнинг Суриядаги энг катта ва энг муҳим базаси қурилган. Ушбу база, Коноко кони, Таль Байдар, Лифе Стоне, Қасрак, Химос ва Ал-Танф каби бошқа базалар билан биргаликда АҚШнинг Суриядаги энг муҳим ва ресурсларга бой ҳудудида ҳукмронлигини таъминлайди.

Хулоса

АҚШнинг Сурия шимоли-шарқидаги ҳарбий мавжудлиги Эрон таъсирига қарши туриш, Исроил манфаатларини ҳимоя қилиш, Сурия иқтисодиётини заифлаштириш ва Форс кўрфазидаги гегемонлигини сақлаб қолишига хизмат қилади.
Ҳозирда маҳаллий араб қабилалари ва минтақадаги "Қаршилик ўқи" ушбу мустамлакачилик сиёсати ва уни амалга ошираётган ишғол кучларига қарши урушмоқда.

Бироқ яқин келажакда АҚШ ўзининг ҳарбий базаларини сақлаб қолиш ва Суриядаги стратегик мақсадларини амалга ошириш учун тиш-тирноғи билан маҳаллий озодлик ҳаракатларига қарши курашиши аниқ. Бу эса босқинчиларнинг мусулмонларга тегишли бойликларни ўзлаштириш ва ўзининг демократия ниқоби остидаги зулм сиёсатини давом эттиришига асосланади. 

Муҳаммад Нодир ал-Умари, халқаро муносабатлар бўйича эксперт

Мавзуга алоқадор

Энг кўп ўқилган

Тавсия қилинган