Bugun – bilim, maʻʻlumot koʻpaydi, ilm olish imkoniyatlari chek-chegara bilmay qoldi. Biroq ilm-fan taraqqiy etgani sari ruhiy tanazzul, insoniylikdan, yaratilish mazmun-mohiyatidan uzoqlashish, hissiy va qalbiy haqiqatlarni aql va mantiq bilan inkor etish ham kuchaydi. Ana shunday inkorchilar orasida deistlar ming yillar davomida haqligini millionlab bor isbotlagan haqiqatlarni rad etishni boshladi. Ushbu izlanishimizda ularni fosh qilish, oʻzlarining usullari, aql va mantiq yoʻli bilan inkor etishni maqsad qildik. Ikkinchi qism – odamlar nima uchun deist boʻlishlari haqida.

Kishi nega deist boʻladi? Nima uchun paygʻambarlar va kitoblarni inkor qiladi? Bu inkor biror dalilga tayanadimi yoki boshqa sababi bormi?

Hozirgi videoda shu savollarga javob beramiz. Buni deist bilan suhbat koʻrinishida namoyish qilamiz. Suhbatdoshimizdan soʻraymiz:

– Alloh paygʻambar va kitob yubormaganini qaerdan bilasan? Yoʻqsa, Alloh tajalli qilib, senga koʻrindiyu, “Men paygʻambar va kitob yubormadim”, dedimi? Har qalay, bunday boʻlishi mumkin emas. Unda sen Allohning biror paygʻambar yubormaganini qaerdan bilasan? Tabiiyki, inkoring dalilga asoslanmagan. Endi esa senga deist boʻlishing sababini tushuntiramiz.

Har bir gunohda kufrga etaklaydigan yoʻl mavjud. Gunoh tavba va istigʻfor bilan oʻchirilmasa, egasini kufrga olib boradi. Yaʻʻni bunday: avvalo oʻzing gunohlarga koʻmilgan va haromlarga mubtalo boʻlgansan. Maʻʻsiyatdan qutulolmayapsan. Gunohdan olayotgan naqd lazzatingni doʻzax haqidagi fikrlar yoʻqqa chiqaradi. Gunohingdan endi zavqlanayotganingda xayolingga qabr azobi, jahannam qiynogʻi va hisob-kitob keladi. Ana oʻsha onda doʻzax boʻlmasligini orzulab qolasan. Shugina emas, jahannamning egasi – Alloh ham boʻlmasligini, istagancha gunoh qilib, kayfu safo surishni istaysan.

Ayni shu tasavvurdan Allohni inkor qilish tuygʻusi va mayli maydonga keladi. Oldiniga Allohni inkor etishni xohlaysan. Biroq bunday qilolmaysan. Chunki harf kotibsiz, igna ustasiz va tashkilot boshqaruvchisiz boʻlmasligi, boʻlolmasligini bilasan. Shunday ekan, butun boshli olam ustasiz, egasiz va sultonsiz boʻlishi mumkinmi? Mukammal bu borliqlar oʻzidan oʻzi yaralib qolganmi? Koinotdagi nuqsonsiz nizomni tasodif deya olamizmi?

Bular haqida sen ham oʻylaysan va xuddi shu sababli Allohni inkor qilolmaysan. Ayni paytda U Zotning buyruqlariga boʻysunish ogʻir keladi. Bu safar oʻz-oʻzingga deysanki: “Yaratuvchi boʻlsin, mayli, ammo amr va qaytariqlari boʻlmasin. Hamma narsa erkin va halol boʻlsin. Hisob va azob boʻlmasin”.

Buyruq va qaytariqlar boʻlmasligi uchun esa paygʻambarlar va kitoblar boʻlmasligi kerak. Mana shu qarash seni paygʻambarlar va kitoblarni inkor qilishga undaydi. Oʻylaysanki, inkor qalqoni ortida ham gunohlarni bemalol qilasan, ham Allohga ishonch soyasida kimsasizlik va egasizlikdan qutulib, bir navi huzurga erishasan. Yaʻʻni birorta buyruq senga tegishli emas, istaganingcha gunoh qilishing mumkin, lekin boshingga ish tushsa, yordam soʻraydigan yaratuvching mavjud.

Xulosa shuki, sen deistlikni tanlarkan, dalilga asoslanmagansan. Doʻzaxdan qoʻrquv va u haqida oʻylashning naqd lazzatlaringni yoʻqqa chiqarishi seni deistga aylantirdi. Seni deist qilgan nafsingning hiylasidir.

Holbuki, quyidagicha fikr yuritsang, botil eʻʻtiqodingdan darhol voz kechasan: sen gunohkor boʻlsangu, ammo imon haqiqatlarini qabul etsang, balki Alloh gunohlaringni kechirar. Hech qursa, maʻʻsiyatingga yarasha jazo oʻtaganingdan soʻng jannatga kirarsan. Lekin agar bemalol gunoh qilish uchungina imon haqiqatlarini inkor etsang, kofir sifatida dunyodan oʻtganing sababli jahannamda abadiy qolasan, jannatning hidini ham hidlolmaysan.

Bu maqomda ekansan, senga nasihatimiz shuki: gunohlardan qutulolmayapsanmi, Allohdan afv va hidoyat soʻra, panohiga sigʻin. Xotirjam gunoh qilaman degan oʻy bilan aslo deist boʻlma. Yoʻqsa, oxirgi nafasingda shunday pushmon chekasanki, bu holatning qanchalar ogʻirligini tasavvur ham qilolmaysan.