FIFA boykotmi? U nima uchun Isroilga sanktsiya qoʻllashdan bosh tortmoqda?
Futbol xalqaro boshqaruv tashkiloti tarixan zulmkor Isroilning ittifoqchisi boʻlib kelgan. U yuzlab falastinlik futbolchilarning qatl etilishiga qaramay, Isroilga nisbatan hech qanday chora koʻrmayapti.
Argentina jahon chempionatini oʻtkazishga "hozir har qachongidan ham koʻproq tayyor", degan edi FIFA prezidenti 1976 yil mart oyida, mamlakat harbiylari AQSh qoʻllab-quvvatlagan davlat toʻntarishi natijasida Izabel Peron hukumatini agʻdarib, qariyb oʻn yillik qonli diktaturani boshlaganidan ikki kun oʻtib.
Xorxe Rafael Videla xuntasi tomonidan kamida 30 ming kishi "yoʻq qilingan" boʻlsa-da, bu futbolning xalqaro boshqaruv organi uchun unchalik ahamiyatli emasdek koʻringandi. 1978 yilda Argentinada oʻtkazilgan jahon chempionatidan soʻng FIFA turnirning bosh tashkilotchisi - harbiy-dengiz floti vitse-admirali Karlos Lakosteni oʻz vitse-prezidenti lavozimiga koʻtardi.
Shu oy oxirida Isroil futbol terma jamoasi Shimoliy Amerikada boʻlib oʻtadigan 2026 yilgi jahon chempionatiga yoʻllanma olish uchun saralash oʻyinlarini boshlashi rejalashtirilgan.
FIFA milliy terma jamoani musobaqadan chetlatish haqidagi koʻpayib borayotgan chaqiriqlarga qarshilik koʻrsatishda davom etar ekan, tashkilotning qora tarixini qayta koʻrib chiqish uning imperiya xalqaro tartibotining vositasi sifatida zolimga qonuniylik berishdagi rolini yoritib beradi.
1998 yilda Falastin futbol assotsiatsiyasi (PFA) aъzolikka qabul qilinganidan beri FIFA Isroilning noqonuniy ishgʻollariga koʻz yumib kelmoqda. FIFAning xalqaro gumanitar huquqqa goʻyoki sodiqligini ochiqchasiga buzgan holda, Isroil futbol assotsiatsiyasi (IFA) oʻn yillardan beri noqonuniy qoʻnimjoylarda joylashgan futbol klublarini oʻz tarkibiga qoʻshib kelmoqda. Bu IFA nizomlarining yaqqol buzilishi boʻlib, unda "aъzo assotsiatsiyalar va ularning klublari boshqa aъzo assotsiatsiya hududida uning roziligisiz oʻynashi mumkin emas" deb belgilangan.
Shu bilan birga, FIFA qoidalariga zid ravishda, isroillik muxlislarning jirkanch xatti-harakatlari uzoq vaqtdan beri eъtiborsiz qoldirilmoqda. Besh yil oldin The Economist Beitar Quddusni "Isroildagi eng irqchi futbol klubi" deb atagan va muxlislar "raqib jamoalarda oʻynaydigan arablarga "terrorchi" kabi haqoratli soʻzlarni yogʻdirishlari" haqida xabar bergan edi.
2017 yilda IFAga qarshi choralar koʻrmaganini tushuntirar ekan, FIFA "siyosat va din masalalarida betaraf qolishini" taъkidladi. Biroq Rossiya Ukrainaga bostirib kirgandan soʻng darhol 2022 yilgi Jahon chempionatidan chetlatildi. FIFAning "Oʻyin uchun. Dunyo uchun" shiori, aftidan, dunyoning faqat ayrim qismlarigagina taalluqli.
FIFAga murojaat qilinib, ushbu maqolaga javob berish taklif etildi, biroq maqola eъlon qilingan paytga qadar hech qanday javob olinmadi.
Gʻazodagi vayronagarchilik
2023 yil oktyabrь oyidan beri Gʻazoning futbol infratuzilmasi katta vayronaga uchradi, Isroil kuchlari 350 dan ortiq falastinlik futbolchini oʻldirgan. Falastin olimpiya terma jamoasining 42 yoshli oʻyinchisi va keyinchalik murabbiyiga aylangan Hani al-Masdar 2024 yil yanvar oyida Isroil havo hujumi natijasida halok boʻldi.
Ikki oydan soʻng, Muhammad Barakat - 100 dan ortiq gol urgan "Xon Yunus afsonasi" - Ramazon oyining birinchi kunida oilaviy uyi bombardimon qilinganda hayotdan koʻz yumdi.
Gʻazo shahrida 9 ming tomoshabinga moʻljallangan "Yarmuk" sport arenasi vayron qilindi. Maъlum muddat davomida Isroil kuchlari bu inshootdan vaqtinchalik qamoqxona sifatida foydalandi. Tanklar stadionni oʻrab turgan paytda, oʻnlab falastinliklar yolgʻiz ichki kiyimda qoʻllari orqasiga bogʻlangan holda tiz choʻktirilgani tasvirlangan. Boshqalar esa soatlab qiynoqqa solindi.
2024 yil may oyiga kelib, anklavdagi yagona zarar koʻrmagan futbol stadioni Gʻazo shimolidan qochayotgan minglab odamlar uchun boshpanaga aylandi. Oʻsha oyda FIFA prezidenti Janni Infantino PFAning Isroil futboliga sanktsiya qoʻllash haqidagi talabini baholash uchun mustaqil huquqiy maslahat soʻrashini eъlon qildi. Qariyb bir yil oʻtsa-da, FIFA hali ham biror harakat qilgani yoʻq.
Futbolning boshqaruv organi imperializm jinoyatlarini qonuniylashtirish boʻyicha oʻn yillar davomidagi sadoqatida sobit turgan bir paytda, dunyoning tribuna va maydonlarida Falastin bayrogʻi hilpirayapti.
Yarmuk stadionida hibsga olinganlar boshidan kechirgan dahshatlar Chili milliy stadionida sodir boʻlgan fojiani eslatadi. U erda 1973 yil sentyabrda general Augusto Pinochetning AQSh tomonidan qoʻllab-quvvatlangan davlat toʻntarishidan soʻng oʻnlab odamlar qatl etilgan edi.
Ikki oydan soʻng Chili milliy terma jamoasi aynan oʻsha maydonda saf tortdi. Ular 1974 yilgi Jahon chempionati oldidan hal qiluvchi saralash oʻyinida Sovet Ittifoqi bilan uchrashishi kerak edi. Biroq sovetlar "qon toʻkilgan" maydonda oʻynashdan bosh tortdilar. FIFA ularning eъtirozini rad etib, oʻyinni oʻtkazishni buyurdi va chililiklar boʻsh darvozaga gol urib, jahon chempionati yoʻllanmasini qoʻlga kiritishdi.
FIFA vakillari oʻyin oldidan stadionni tekshirish uchun tashrif buyurganida, armiya diktatura mahbuslarini koʻzdan yashirdi. Tribunalarda qolgan mahbuslarning taъkidlashlaricha, nazoratchilarni "faqat maysa sifatigina qiziqtirgan".
Mustamlaka quroli
1904 yilda Evropa davlatlari tomonidan tashkil etilganidan buyon FIFA Global Janubni Gʻarbga boʻysundirib kelgan mustamlaka tizimini qonuniylashtirish vositasi boʻlib xizmat qildi. Xalqaro futbol buyuk tenglashtiruvchi boʻlish u yoqda tursin, aksincha, dunyoning bir qismidan boshqasiga boylik va resurslarni oqizishga moʻljallangan "qoidalarga asoslangan xalqaro tartib"ning ziddiyatlarini uzoq vaqtdan beri yaqqol koʻrsatib kelmoqda.
Aynan shu evromarkazchilik FIFA tarixida butun bir qitъaning jahon chempionatini yagona uyushgan holda boykot qilishiga sabab boʻldi. Afrika chempionat uchun oʻrinlarning noteng taqsimlanishiga norozilik bildirib, 1966 yilgi musobaqadan voz kechdi: oʻshanda Evropaga 10 ta oʻrin taklif qilingan boʻlsa, Afrika, Osiyo va Okeaniya davlatlari atigi bitta oʻrin uchun kurashishga majbur boʻlgan edi.
Gana rahbari Kvame Nkrumah etakchiligida va qitъani qamrab olgan mustamlakachilikdan ozod boʻlish toʻlqinidan ilhomlangan holda, Afrika Futbol Konfederatsiyasining har bir aъzosi saralashdan voz kechdi. Bu qaror uchun ular keyinchalik FIFA tomonidan jarimaga tortildi. Afrika boykoti samarali boʻldi va toʻrt yil oʻtgach, qitъaga 1970 yilgi jahon chempionatida alohida joy ajratildi.
Isroilning Gʻazodagi futbol tashkilotlarini yoʻq qilishga qaratilgan harakatlari Isroil armiyasining falastinliklarning har bir mavjudlik jihatiga qarshi olib borayotgan urushining bir belgisi sifatida tushunilishi lozim.
Bu zoʻravonlikka faqat Falastin xalqining qatъiyatli bardoshi teng keldi. 2024 yil yanvar oyida, Masdar oʻldirilganidan bir necha kun oʻtib, milliy jamoa ilk bor Osiyo kubogining pley-off bosqichiga chiqib, tarixga kirdi. Etnik tozalashga qarshi bu qarshilik futbol olamidan hamjihatlik taqozo etadi.
Oʻtgan oyda Glazgoning "Seltik" futbol klubi muxlislari FIFAga "Isroilga qizil kartochka koʻrsatish" chaqirigʻi bilan chiqqan edi. Oʻshandan beri "Yashil brigada"ning bu daъvati butun dunyo boʻylab, Ispaniyadan Marokkashgacha va Irlandiyagacha aks-sado berdi.
Futbolning boshqaruv tashkiloti imperializm jinoyatlarini qonuniylashtirish boʻyicha oʻnlab yillik sodiqligini davom ettirayotgan bir paytda, dunyo stadionlari Falastin bayrogʻini hilpiratmoqda.
Koll Makkeyl, Shotlandiyada istiqomat qiluvchi yozuvchi va faol jamiyat aъzosi
