Tahlil – Britaniyadagi pogromlar islomofobik tashviqotlar mahsulidir
Lids universiteti professori Salmon Sayyid Britaniya boʻylab boʻlib oʻtgan musulmonlarga qarshi namoyishlar islomofobik tashviqotlar mahsuli ekanini maʻʻlum qildi. Biroq, uning taʻʻkidlashicha, oʻn yillar davomida olib borilgan tashviqotlarga qaramasdan, musulmonlar, nomusulmonlar, turli irq vakillari, soʻlchilar va irqchilikka qarshi boʻlgan barcha pogromchilarga qarshi namoyishlarga chiqib, ularning ovozlarini oʻchirdi.
Birlashgan Qirollikning koʻplab hududlarini qamrab olgan
musulmonlarga qarshi pogromlar koʻp jihatdan kutilmagan boʻldi. Koʻpchilik,
jumladan, Frantsiya yoki Avstriya musulmonlari uchun Britaniya bagʻrikenglik oroli
sifatida koʻrinardi –
musulmonlar uchun doʻstona mamlakat boʻlib, u erda jamoalar islomofob hukumat aralashuvisiz oʻz eʻʻtiqodlarini amalga oshirishlari mumkin
edi.
17 yoshli “musulmon qochqin” uch nafar yosh qizni oʻldirgani
haqidagi yolgʻon mish-mish qanday miqyosda zoʻravonlikka sabab boʻlishini hech kim
tasavvur qila olmasdi.
Biroq gumonlanuvchi na musulmon, na muhojir, balki Britaniyada
tugʻilgan nasroniy boʻlgan. Ammo hujumchi musulmon boʻlgan taqdirda ham, bu
masjidlarga hujum uyushtirish,
musulmonlarga qarashli doʻkonlarni talon-toroj qilish, boshqa teri rangidagi odamlarni kaltaklash, Muhammad
paygʻambar va Islomni haqorat qiluvchi shiorlar aytish uchun asos boʻla oladimi?
Britaniyada musulmonlarga qarshi pogromlar Gʻazoga qarshi davom
etayotgan «genotsid» hujumlari fonida sodir boʻlmoqda. 7 oktyabrdan beri Britaniya
hokimiyati Falastin tarafdori, genotsidga qarshi namoyishlarni “nafrat yurishlari”
deb atadi, ularni antisemitizm deb qoraladi va mustamlakachi-irqiy koʻchmanchi
rejimining genotsidini harbiy va diplomatik yordam orqali qoʻllab-quvvatlashda
davom etmoqda.
Oʻta oʻng qanot kallakesarlar va ularning hamkorlari Tel-Avivning falastinliklar
va musulmonlarga qarshi tashviqotini qoʻllab-quvvatladilar. Falastinliklarning odam oʻrnida koʻrilmasligi va
Falastin tarafdori faollari
nomining qoralanishi
butun dunyo guvohi boʻlgan zoʻravon koʻcha islomofobiyasining avj olishiga zamin
boʻldi.
Pogromlarning aybdorlarini aniqlash qiyin emas: ular oʻt qoʻyuvchi, talon-toroj qiluvchi va hujumkor odamlardir. Ammo, pogromlarni
qoʻllab-quvvatlovchilarga emas, balki faqat ularni amalga oshiruvchilarga eʻʻtibor
qaratadigan boʻlsak, musulmonlar va muhojirlar uchun dushmanlik muhitini yaratishga
yordam bergan katta siyosatchilar va fikr bildiruvchilar oʻrtasidagi oʻzaro
munosabatlarni koʻzdan
qochiramiz.
Misol uchun, pogromlar avjiga chiqqan paytda Britaniyaning ilgʻor muxolifat partiyasi
etakchiligiga nomzod va ehtimoliy
boʻlgʻusi bosh vazir Robert Jenrik televideniega bergan intervʻyusida
“Allohu Akbar” deb baqirayotgan har qanday musulmon zudlik bilan hibsga olinishi
kerakligini aytdi.
Yangi Leyboristlar hukumati musulmonlarning eng yirik
vakillik tashkiloti Britaniya musulmonlar kengashi bilan hamkorlik qilishdan bosh
tortishda davom etmoqda. Leyboristlar partiyasi, Britaniyaning aksariyat tuzumlari
singari, antisemitizmni hatto «koʻrinmas» izlarda ham tan olishga qodir, biroq
masjidlarga hujumlar, hijob kiygan ayollarni taʻʻqib qilish va musulmonlarga
nisbatan zoʻravonliklarni islomofobiya deb aniq belgilashni istamaydi.
Biroq Britaniyadagi
islomofobik pogromlarning umidbaxsh natijasi aholining keng qatlamlarini
safarbar qilish orqali ularni yoʻq qilish boʻldi. Musulmonlar, gʻayrimusulmonlar,
turli irqlarga mansub odamlar, soʻl siyosiy qarashdagilar va irqchilikni rad etgan
barcha, oʻn yillar davomidagi islomofobiya targʻibotiga qaramasdan, ommaviy tarzda
koʻchalarga chiqishdi, oʻng qanot radikallardan son-jihatdan ustun kelishdi va
ularning tarafdorlarini sukut saqlashga majbur qilishdi.
Salmon Sayid Britaniyaning Lids universiteti
mustamlakachilikdan keyingi zehniyat
va ritorika kafedrasi mudiri.
Manba: “Anadolu”
axborot agentligi