RF mudofaa vaziri lavozimiga nima uchun iqtisodchi tayinlandi?

Rossiya prezidenti Vladimir Putin Rossiya Mudofaa vazirligi rahbari lavozimiga bosh vazirning iqtisodiy masalalar boʻyicha sobiq birinchi oʻrinbosari Andrey Belousov nomzodini ilgari surdi. Andrey Belousov kim? Belousov zimmasiga qanday vazifalar yuklatilgan, harbiy sohaga iqtisodchini bosh qilishdan koʻzlangan maqsad nima? Azon Global ushbu masala atrofida mutaxassislar va Gʻarb matbuoti munosabatlarini oʻrgandi.

12 may kuni Rossiya prezidenti Vladimir Putin Rossiya Mudofaa vazirligi rahbari lavozimiga Rossiya bosh vazirining iqtisodiy masalalar boʻyicha sobiq birinchi oʻrinbosari Andrey Belousov nomzodini ilgari surdi. Qariyb 12 yil Rossiya armiyasini boshqargan sobiq mudofaa vaziri Sergey Shoygu esa mamlakat Xavfsizlik kengashi kotibi etib tayinlandi. Yana uzoq yillar urishishga tayyorgarlik koʻrayotgan Rossiya uchun ushbu qaror qanday ahamiyat kasb etadi? Iqtisodchining mudofaa sohasi ustidan nazoratni oʻrnatishi nimani anglatadi, uning zimmasiga qanday vazifalar qoʻyilmoqda? Avval urush jabhasidagi vaziyat haqida.

Ukrainadagi vaziyat

Ukrainadagi vaziyat ayni paytda urush boshlangan davr ichida har qachongidan keskin. 10 may kuni Rossiya yangi urush jabhasini ochdi: uning qoʻshinlari chegaradan Xarʻkov viloyatiga oʻtib, uning markazi tomon harakatlanishni boshladi. Rus harbiylari bir necha kundan buyon Xarʻkov viloyatida faol oldinga siljimoqda. Toʻrt kunlik hujum davomida rus armiyasi davlat chegarasi yaqinidagi oʻnga yaqin kichik qishloqlarni egallashga muvaffaq boʻldi. Qoʻshinlar Ukraina hududiga taxminan 5-6 km chuqurlikda va 30 km kenglikda ilgariladi. Jumladan, Borisovka, Ogurtsovo, Pletenevka, Pilnaya, Strelechʻya va Bugrovatka aholi punktlari ishgʻol qilindi. Dushanba kuni Rossiya armiyasi boʻlinmalari Gatishche, Krasnoe, Moroxovets va Oleynikovoni bosib oldi.

Ukraina qurolli kuchlari dushmanni tiyib turish va Liptsa qishlogʻi yaqinidagi balandliklarni yoʻqotmaslik, shuningdek, Volchansk va uning atrofi bosib olinishiga yoʻl qoʻymaslikka harakat qilmoqda.

Urush jabhalaridagi murakkab vaziyat tufayli Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy juma kuni Ispaniya va Portugaliyaga amalga oshirish rejalashtirilgan safarini bekor qildi.

Mamlakatga kutilmaganda tashrif buyurgan AQSh tashqi siyosat mahkamasi rahbari Entoni Blinken ham Ukrainadagi vaziyatni “qaltis” deb atar ekan, keng koʻlamli askarlikka chaqirish rejasini “qiyin, lekin zarur qaror” deb atadi.

“Ukraina qurol-yarogʻ va shaxsiy tarkib soni boʻyicha Rossiyaga magʻlub boʻlmoqda, Rossiya vayronkor natijali rejalashtiriluvchi aviatsion bombalardan foydalanmoqda”, - deyiladi BBC reportajida. Qayd etilishicha, rus harbiylari chegaradan hech qanday toʻsqinliklarsiz oʻtib, ikki yil muqaddam Ukraina qoʻshinlari tomonidan ozod qilingan Volchansk shahri tomon harakat qilmoqda.

Andrey Belousov kim?

Andrey Belousov 1959 yilda tugʻilgan (65 yosh), 1981 yilda Moskva davlat universitetini “iqtisodchi-kibernetik” mutaxassisligini tamomlagan. 2000–2006 yillarda Belousov Makroiqtisodiy tahlil va qisqa muddatli prognozlash markazini boshqargan.

Belousovning Rossiya hukumatidagi karʻerasi 2006 yilda boshlangan. 2006-2008 yillarda u Iqtisodiy rivojlanish va savdo vaziri oʻrinbosari, Iqtisodiy rivojlanish vaziri oʻrinbosari. 2008 yildan 2012 yilgacha Rossiya hukumati Iqtisodiyot va moliya departamenti direktori boʻlgan.

Belousovni "German Gref jamoasining odami" deb atashgan. 2008 yilgi inqiroz paytida Belousov oʻsha paytdagi bosh vazir Vladimir Putin uchun inqirozga qarshi hujjatlarni shaxsan tayyorlagan.

2012-2013 yillarda Belousov Iqtisodiy rivojlanish vazirligini boshqargan. 2013 yildan 2020 yilgacha Rossiya prezidentining iqtisodiy masalalar boʻyicha yordamchisi boʻlgan. 2020 yil yanvaridan 2024 yil may oyi boshigacha RF hukumati raisining iqtisodiy masalalar boʻyicha birinchi oʻrinbosari lavozimida faoliyat koʻrsatdi.

“Umuman olganda u juda konservativ va davlatga sadoqatli, ammo u soʻlchi iqtisodiy qarashlarga ega – sovetcha fikrlaydi. Uning qarashlari sovetcha. Bu rejali iqtisodiyot tarafdori degani emas, balki u nazorat, davlat tomonidan tartibga solish tarafdori. Koʻp pul chop etishi mumkin. Bunday qattiq pul siyosatini olib borishning hojati yoʻq, biz koʻproq tartibga solishimiz kerak”, dedi Rossiyaning sobiq bosh vaziri (2000-2004) Mixail Kasʻyanov BBC nashriga.

Andrey Belousov hukumatning tartibga solish yoki sarmoyalar kiritish orqali iqtisodiyotga faol aralashuvini maʻʻqul koʻradi. U zaxira fondini yaratishdan koʻra, hukumatning iqtisodiyotga koʻproq sarmoya kiritish tarafdorlaridan biri.

Nima uchun iqtisodchi?

Rossiya prezidentining matbuot kotibi Dmitriy Peskov Belousovning tayinlanishini rasman tushuntirar ekan, bu qarorning ikkita asosiy sababini aytib oʻtdi. Birinchidan, "xavfsizlik bloki iqtisodiyotini mamlakat iqtisodiyotiga integratsiya qilish kerak". U alohida-alohida, ushbu «blok»ga sarflanayotgan mablagʻlar ulushi ortib borayotganiga eʻʻtibor qaratdi: “Biz asta-sekinlik bilan atrofimizdagi maʻʻlum sabablar kuchi, maʻʻlum geosiyosiy shart-sharoitlar kuchining 1980-yillar oʻrtasidagi holatiga yaqinlashmoqdamiz, oʻshanda iqtisodiyotda kuch bloki xarajatlari ulushi [YaIMning] 7,4 foizni tashkil etar edi”.

Aslida, harbiy xarajatlar allaqachon bu chegaradan oshib ketgan. 2024 yilgi byudjetda “milliy mudofaa” va “milliy xavfsizlik” moddalari boʻyicha jami 13 trillion rubldan ortiq mablagʻ ajratilgan - bu barcha federal byudjet xarajatlarining qariyb 40 foizini, YaIMning esa taxminan 7,6 foizini tashkil qiladi. Shu bilan birga, Peskov sobiq ittifoq harbiy xarajatlarini ham kamroq baholadi. 1980-yillarda Sovet harbiy-sanoat majmuasi hajmi, AQSh Markaziy razvedka boshqarmasi hisob-kitoblariga koʻra, 15 dan 18 foizgachani tashkil etgan. Ayni paytda bu darajaga yaqinlashish uchun harbiy xarajatlar kamida ikki baravar koʻpayishi kerak.

Belousovning Mudofaa vazirligi rahbari lavozimiga oʻtishining yana bir sababi, Peskovning bayonotiga koʻra, harbiy soha innovatsiyalar va “ilgʻor gʻoyalar”ni joriy etishi kerak va Belousov bunday tajribaga ega. Xususan, Peskovning soʻzlariga koʻra, Belousov “Iqtisodiy rivojlanish vazirligini juda muvaffaqiyatli boshqargan”.

Peskov qanday muvaffaqiyatlarni nazarda tutayotganiga aniqlik kiritmadi. Bundan tashqari, Belousov Iqtisodiy rivojlanish vazirligini juda qisqa vaqt - 2012 yil mayidan 2013 yil iyunigacha boshqargan.

“Meduza”ning qayd etishicha, bu davrda u amalda joriy etishga muvaffaq boʻlgan eng eʻʻtiborli yangiliklardan biri – oʻrta biznes vakillari bilan birgalikda ishlab chiqilgan investitsiya muhitini yaxshilash boʻyicha yoʻl xaritalari boʻlgan. Bu ishlar 2011 yilda Belousov tashabbusi bilan tashkil etilgan Strategik tashabbuslar agentligi tomonidan amalga oshirilgan.

Agentlik Rossiyada biznes yuritishni yanada qulaylashtirishi kerak boʻlgan islohotlar boʻyicha takliflar tayyorlagan – masalan, tekshirishlar sonini va litsenziyalar va ruxsatnomalarni olish uchun zarur boʻlgan vaqtni qisqartirish. Natijada Jahon bankining “Biznes yuritish” reytingida Rossiya 2012 yildagi 120-oʻrindan 2019 yil oxirida 28-oʻringa koʻtarildi.

Mamlakat Mudofaa vazirligi yuqori tuzilmalarida soʻnggi vaqtlarda kuzatilayotgan korruptsiya holatlari fonida Belousovning tayinlanishini bu borada harbiy amaldorlarga nisbatan ishonchsizlik natijasi deyish ham mumkin. Zero Belousovni yaqindan tanigan manbalar uning poraxoʻrlikka yot ekanini taʻʻkidlashmoqda.

Qanday vazifalar yuklanmoqda?

Mudofaa vaziri lavozimiga nomzod Andrey Belousov kuni kecha Federatsiya Kengashining yalpi majlisida vazirlik faoliyatining ustuvor yoʻnalishlari, Rossiya prezidenti uning zimmasiga qanday vazifalar yuklayotgani, undan nimalar kutilayotgani haqida qisman toʻxtalib oʻtdi.

Belousovning soʻzlariga koʻra, eng muhim vazifalardan biri maxsus operatsiya zonasidagi Rossiya qoʻshinlari guruhlarini qurol-yarogʻ bilan taʻʻminlashdir. Gap eng zamonaviy texnika, xususan, artilleriya oʻq-dorilari, raketalar, shaxsiy himoya vositalari, maxsus aloqa vositalari, dronlar va elektron urush uskunalarini etkazib berish haqida bormoqda. Belousovning qoʻshimcha qilishicha, yangi va boshqa qurollarni yaratish aniq va sinxronlashtirilgan rejalashtirishni talab qiladi. Uning soʻzlariga koʻra, barcha ilgʻor ishlanmalar va samarali yondashuvlar gʻalabaga erishish hamda Rossiya armiyasining vazifalarini hal qilishni taʻʻminlash uchun ishlashi kerak.

“Maxsus harbiy operatsiya sharoitida, shubhasiz, gʻalabaga erishish, Shimoliy harbiy okrugning harbiy-siyosiy maqsadlarga erishishini taʻʻminlash, shu bilan birga, alohida taʻʻkidlamoqchiman: buni minimal insoniy yoʻqotishlar bilan amalga oshirish", - dedi Belousov.

Vazirlikka nomzod Ukraina Qurolli kuchlaridan ustun boʻlish uchun jangovar harakatlarning yangi usullarini ishlab chiqish zarurligini qoʻshimcha qildi. Uning taʻʻkidlashicha, dushman tezda oʻrganadi va zamonaviyroq texnologiyalardan foydalanish bilan bogʻliq vaziyat har hafta oʻzgarmoqda.

Belousov, shuningdek, Mudofaa vazirligi rahbari sifatida yana bir ustuvor vazifa Qurolli Kuchlarni kadrlar bilan taʻʻminlash boʻlishi kerakligini aytdi. Shu bilan birga, u safarbarlik haqida gapirmayotganini alohida taʻʻkidladi.

Belousov yana bir muhim masala sifatida harbiy xizmatchilarga oʻz vaqtida haq toʻlash, uy-joy bilan taʻʻminlashni koʻrsatdi.

"Harbiy xizmatchilar uchun fuqarolik muassasalari tomonidan koʻrsatiladigan tibbiy xizmatlarning mavjudligi bilan bogʻliq muammolar mavjud", - deya qoʻshimcha qildi u.

Bundan tashqari, vazir lavozimiga nomzod Rossiya armiyasining jangovar shaxsiy tarkibini barcha turdagi nafaqalar bilan toʻliq taʻʻminlash uchun davlat mudofaa buyurtmalarini bajarish samaradorligini oshirish zarurligini taʻʻkidladi.

“Albatta, bu ishning meʻʻyoriy tamoyiliga bosqichma-bosqich, asta-sekinlik bilan oʻtish talab etiladi, Mudofaa vazirligi 2018 yildan buyon jalb etilgan, bu jarayonni boshlashda bir paytlar mening ham hissam boʻlgan”, — dedi Belousov.

Uning soʻzlariga koʻra, bu sohada narx-navo nazoratini ham kuchaytirish zarur.

Bundan tashqari, Belousov harbiy taʻʻlim mavzusiga toʻxtalib, bu erda ham muayyan muammolar yigʻilib qolganini taʻʻkidladi. U sobiq mudofaa vaziri Sergey Shoygu bu sohada juda koʻp ishlarni amalga oshirganini, biroq uni doimiy eʻʻtiborda ushlab turish va ayniqsa, maxsus operatsiyalar tajribasini hisobga olgan holda doimiy ravishda rivojlantirish zarurligini taʻʻkidladi.

Vazir lavozimiga nomzodning qoʻshimcha qilishicha, Vladimir Putin Qurolli Kuchlar iqtisodiyotini mamlakat iqtisodiyotiga toʻliq integratsiyalashuvini taʻʻminlash vazifasini qoʻygan, bu esa harbiy xarajatlar samaradorligini oshirishni nazarda tutadi.

"Taʻʻkidlashni xohlardimki, optimallashtirish keng qamrovli qisqartirishni anglatmaydi. Bu, birinchi navbatda, samaradorlikni oshirishni anglatadi, toki oxir-oqibat fuqarolarimiz toʻlayotgan byudjetning har bir rubli eng yuqori samara keltirsin. Bu ham taʻʻminot, ham ishlab chiqarish, ham yangi harbiy texnika va qurol-yarogʻlar, ham kadrlar tayyorlashga aloqador”, - deya tushuntirdi u.

Rossiya prezidenti, shuningdek, Mudofaa vazirligini innovatsiyalarga imkon qadar ochiq qilishga chaqirgan. Belousovning soʻzlariga koʻra, bu nafaqat zamonaviy texnologiyalar, balki kadrlar tayyorlash, shuningdek, boshqaruvning yangi shakl va usullariga ham tegishli.

Vazirlikka nomzod davlat rahbaridan bildirilgan ishonchni ulkan deb atadi va bu lavozimda oʻz sogʻligʻini, kerak boʻlsa, zimmasiga yuklangan vazifalarni hal etishda jonini ham ayamasligiga vaʻʻda berdi. U har doim temir-beton tamoyiliga amal qilishini qoʻshimcha qildi: "Siz xato qilishingiz mumkin, ammo yolgʻon gapira olmaysiz".