Gʻazodagi urush mintaqaviy derjavalar taʻʻsirini oshirmoqda - Foreign Affairs

Foreign Affairs jurnali Isroilning Gʻazodagi tajovuzi AQShning mintaqadagi taʻʻsirini kamaytirib, shu vaqtga qadar bir-biri bilan kelisha olmayotgan mintaqaviy derjavalarni yanada yaqinlashtirgani, ular tashabbuslarni qoʻlga olib, vositachilik qilayotgani haqida yozdi.

 Foreign Affairs jurnali Isroilning Gʻazo sektoridagi agressiyasi Yaqin Sharqdagi kuchlar muvozanatiga qanday taʻʻsir qilgani haqidagi tahlilni chop etdi, deya xabar bermoqda TRT.

Maqolada taʻʻkidlanishicha, mojaroning choʻzilishi AQShning mintaqadagi taʻʻsiriga putur etkazadi va avvallari bir-biri bilan ziddiyatda boʻlgan mintaqaviy derjavalarning oʻzaro aloqalari va vositachilik oʻrnatishlariga yordam beradi.

“Gʻazo urushi Falastin masalasini xalqaro kun tartibiga yana olib kelgan boʻlsa-da, Yaqin Sharqdagi muhim yangi siyosiy dinamikani yoritib berdi. Bir tomondan, Qoʻshma Shtatlar oʻz taʻʻsirini yoʻqotayotganga oʻxshaydi. Ammo, ayni paytda, mintaqaviy derjavalar, jumladan, mojarolar tarixiga ega boʻlgan davlatlar ham tashabbus koʻrsatmoqda, vositachilik bilan shugʻullanmoqda va oʻz siyosiy javoblarini muvofiqlashtirmoqda. Mintaqaviy kuchlar, xususan, Misr, Iordaniya, Qatar, Saudiya Arabistoni, Turkiya va BAA 7 oktyabrgacha Falastin masalasida unchalik hamjihat emas edi, hozir ular taʻʻsirchan birlik, muvofiqlashtirish va rejalashtirish bilan harakat qilmoqda”, - deyiladi maqolada.

Qayd etilishicha, Gʻazo urushi Eron va Saudiya Arabistoni oʻrtasidagi munosabatlarni izdan chiqarish oʻrniga, ularni mustahkamlagan koʻrinadi. 2023 yil noyabrʻ oyida Eron prezidenti Ibrohim Raisi Saudiya Arabistoni valiahd shahzodasi Muhammad bin Salmon mezbonlik qilgan Arab Ligasi va Islom hamkorlik tashkilotining kamdan-kam uchraydigan qoʻshma yigʻilishida ishtirok etdi hamda keyingi oyda Eron va Saudiya Arabistoni rahbarlari Pekinda yana uchrashib, Gʻazodagi urushni muhokama qilishdi. Ikki davlat yaqin oylarda Raisi va Muhammadning davlat tashriflarini almashishni ham rejalashtirgan.

“Qanday xohlasa ham, AQSh Isroil-Falastin oʻrtasidagi barqaror kelishuvni amalga oshirish uchun zarur boʻlgan hal qiluvchi rahbarlik yoki vositani taqdim eta olmaydi. Buning uchun masʻʻuliyatni Yaqin Sharq davlatlari rahbarlari va diplomatlari oʻz zimmalariga oladi. Mintaqa eʻʻtiborini va diplomatik kuchini oʻziga tortgan urush umumiy rahbarlikning yangi shakllari uchun kamdan-kam imkoniyat yaratdi”, - deyiladi maqolada.

Foreign Affairs oʻtgan yilning oktyabrʻ oyida Turkiya tashqi ishlar vaziri Hoqon Fidan tomonidan ilgari surilgan Turkiya tashabbusini ham eslatib oʻtdi. Oʻshanda Turkiya koʻp tomonlama kafolat tizimi kontseptsiyasini taklif qilgan, unda mintaqa davlatlari Falastin xavfsizligi va boshqaruvini himoya qilishi va mustahkamlashi, AQSh va Evropa davlatlari esa Isroilga xavfsizlik kafolatlarini berishi koʻrsatilgandi. Ayni paytda Saudiya Arabistoni boshqa arab davlatlari bilan Isroil bilan munosabatlarni normallashtirish, Falastin davlatiga doimiy yoʻl yaratishni nazarda tutgan tinchlik rejasini ishlab chiqmoqda.

“Ushbu qayta yuklanishdan foydalanib qolish fursati tugamoqda. Etakchi arab davlatlari Turkiya kabi mintaqaviy derjavalar bilan birga Gʻazo keltirib chiqargan baʻʻzi yaqinlashuvlar va undan keyin paydo boʻlgan muvofiqlashuvni qoʻlda saqlab qolish imkoniyatidan foydalanish kerak. Mintaqa yanada inqiroz va mojaroga tushib qolishi yoki birgalikda boshqa kelajakni qurishga kirishishi mumkin”, - deya xulosa qiladi tahlil mualliflari.