Gʻazo Gʻarbni oʻzgartiryaptimi?

Isroilning Gʻazoni "yoʻq qilish" urushi -  Falastin ozodligini xalqaro masalaga aylantirdi. Ommaviy axborot vositalarining yolgʻon axboroti yoki lobbistlar puli Isroilning buzilgan obroʻsini tiklashga yordam bera olmaydi. Koʻplab isroilliklar ham buni anglab etishmoqda – Al-Jazeera jurnalisti, siyosiy sharhlovchi Ramziy Barud maqolasidan.

Uzoq vaqt davomida bizga Isroil maxsus maqomga ega boʻlgani bois Evropa boʻylab Falastin huquqlari uchun kurashish siyosatda yutqiziqqa sabab boʻladi, deb uqtirishdi. Biroq Isroil va gʻarb oʻrtasidagi bunday yaqinlik faqat siyosat emas, balki boshqa sabablar orqali mustahkamlangan. Qoʻshma Shtatlar, Buyuk Britaniya va Frantsiya kabi mamlakatlarda Isroil tarafdorlari kuchli saylovchilar sifatida xizmat qilib kelishadi.

Pul, ommaviy axborot vositalariga taʻʻsir va boshqa nufuzli siyosiy va diniy doiralar bilan ittifoqlar orqali lobbistlar koʻpincha siyosatchilarning kelajagini belgilab berishadi.

Amerika Isroil Jamoatchilik ishlari qoʻmitasi (AIPAC) Isroil tarafdorlari lobbisining kuchini namoyish etuvchi tashkilotdir. AQSh saylovlarining har bir davri odatda AIPAC tomonidan amalga oshiriladigan nomutanosib siyosiy kuchni namoyish etadigan voqealarga boy kechadi. Masalan, iyunʻ oyida progressiv vakil nʻyu-yorklik demokrat Jamaal Bouman Isroilparast nomzod tomonidan agʻdarildi. AIPAC Boumanni almashtirish uchun 15 million dollar sarflagan.

Biroq endilikda lobbining qoʻllab-quvvatlashi siyosiy muvaffaqiyat yoki muvaffaqiyatsizlik kafolati emas. Buning sabablari – oddiy amerikaliklar orasida Falastinning ozodlik uchun kurashi haqida xabardorlikning oshishi, baʻʻzi ilgʻor toifa vakillarining muvaffaqiyatli qarshilik strategiyasi va Demokratlar partiyasining oʻzgarib borayotgan siyosiy demografiyasidir.

Isroilning Gʻazoni "yoʻq qilish" urushi -  Falastin ozodligini xalqaro masalaga aylantirdi. Ommaviy axborot vositalarining yolgʻon axboroti yoki lobbistlar puli Isroilning buzilgan obroʻsini tiklashga yordam bera olmaydi. Koʻplab isroilliklar ham buni anglab etishmoqda.

Dahshatli urush, Falastin xalqining qatʻʻiyati va global birdamlik harakatlari dunyo boʻylab koʻplab hukumatlarni Falastinni qoʻllab-quvvatlash uchun kuchliroq pozitsiyani egallashga undaydigan turtki boʻlib xizmat qilyapti.

Yaqinda butun Evropa boʻylab yoyilgan Falastin davlatini tan olish toʻlqinlari bu haqiqatni tasdiqlaydi.

Ispaniyaning sotsialist bosh vaziri Pedro Sanches Ispaniyaning Falastinni tan olish bilan bogʻliq qarorini "Falastin xalqining qonuniy intilishi uchun tarixiy adolat" bilan bogʻladi.

Mamlakatning bosh vazir oʻrinbosari Yolanda Diaz 23 may kuni Ispaniya "inson huquqlarini himoya qilish va Falastin xalqining qirgʻin etilishiga chek qoʻyish uchun bosim oʻtkazishni davom ettiradi" deb aytdi. Diaz oʻz bayonotini "Daryodan dengizgacha, Falastin ozod boʻladi" deya yakunladi.

Agar bunday munosabat bitta mamlakat bilan cheklangan boʻlsa, u davlat "radikal" istisno sifatida qaraladi. Ammo Ispaniya hozir birgina istisno emas, balki bitta misol xolos.

Frantsiya saylovlarining rasmiy natijalari eʻʻlon qilinishidan oldin ham, "Boʻysunmas Frantsiya" parlament bloki prezidenti Matilda Panot 7 iyulda blok ikki hafta ichida Falastin davlatini tan olishini eʻʻlon qildi. Panotning eʻʻlonidagi qiziqarli jihat shundaki, u Falastinni tan olishni ramziy harakat deb hisoblamagan, balki buni "biz Isroilga bosim oʻtkazish uchun mavjud boʻlgan vositalardan biri" deb taʻʻkidlagan.

Frantsiyadagi soʻllar uchun Falastin masalasini qoʻllab-quvvatlash juda qizgʻin saylovlar davrida salbiy omil boʻlmagan. Balki bu ularning muvaffaqiyatining sirlaridan biri edi. Oʻng va oʻta oʻng partiyalar Gʻazo urushidagi salbiy pozitsiyasi tufayli soʻllarni engishga qatʻʻiyat bilan harakat qilganiga qaramay, ular juda yomon natijaga duch kelishdi.

Shunga oʻxshash vaziyat Buyuk Britaniyada ham takrorlandi. Konservatorlarning Isroilning qatʻʻiy qoʻllab-quvvatlashi, salbiy omil boʻlmasa ham, besamar boʻlib chiqdi. Gʻolib boʻlgan Leyboristlar partiyasining baʻʻzi Isroil tarafdorlari aʻʻzolari ham mustaqil nomzodlar tomonidan magʻlubiyatga uchratildi yoki ovozlari keskin tarzda kamaytirildi.

Blekburn shahrida Leyboristlar partiyasining Keyt Xollerni magʻlub etgan mustaqil Adnan Xusayn oʻz bayonotida buni juda yaxshi ifodalagan. "Men sizning Gʻazo xalqiga qarshi amalga oshirilayotgan adolatsizlikka nisbat fikrlaringizni bizning "vakillarimiz" magʻlubiyatga uchragan joylarda eshittirishga vaʻʻda beraman", deb yozgan u.

Evropada Falastin tarafida boʻlish yoki kamida Isroilni qatʻʻiy qoʻllab-quvvatlashga qarshi siyosiy oʻzgarish har kimning umid qilganidan yoki kutganidan ancha tezroq sodir boʻlmoqda.

Garchi urush bu jarayonda katta rol oʻynagan boʻlsa-da, kelgusi yillarda bu oʻzgarish yanada kuchayishi kutilmoqda, chunki Evropa saylovchilari oʻz hukumatlarining Isroilni koʻr-koʻrona qoʻllab-quvvatlashidan charchagan. Ular oʻzlarining demokratik tizimlaridan foydalanib, hukumatda haqiqiy oʻzgarishlarni amalga oshirgan holda, Falastinning Isroil tomonidan bosib olinishini toʻxtatish maqsadida chinakam siyosat olib bormoqdalar.

Masalan, Ispaniya, Norvegiya va Irlandiyaning masʻʻuliyatli hukumatlari oʻz xalqining xohish-istaklariga munosib javob qaytarmoqda. AQSh kabi gegemon mamlakatlar oʻz siyosatidagi nuqsonlardan barvaqt ogoh boʻlib, toʻgʻri yoʻlni tanlashi kerak.

Ramziy Barud, Al-Jazeera jurnalisti, siyosiy sharhlovchi