Eron va BAA Janubiy Sudanga qurol etkazib berish boʻyicha BMT embargosini buzganlikda ayblanmoqda

Sudandagi urushda Eron va Birlashgan Arab Amirliklari uchuvchisiz uchoqlaridan foydalanilgani haqida baʻʻzi dalillar topildi.

 

Eron va Birlashgan Arab Amirliklari (BAA) Sudanni vayron qilgan 14 oylik mojaroda urushayotgan tomonlarga uchuvchisiz uchoqlar etkazib berish boʻyicha BMT embargosini buzganlikda ayblanmoqda.

2024 yil 12 martda Sudan hukumati askarlari milliy teleradiokompaniya ustidan nazoratni qoʻlga olishdi. Bunga qadar kompaniya shtab-kvartirasi Tezkor harakat kuchlari (THK) va chet ellik yollanma askarlar nazorati ostida edi.

Armiya uchun muhim boʻlgan ushbu harbiy gʻalaba Eron uchuvchisiz uchoqlari bilan bogʻliq.

Sudan siyosiy oshkoralik observatoriyasi direktori Suliman Baldoning aytishicha, urushning dastlabki bosqichlarida armiya faqat havo kuchlariga tayangan.

THK Gʻarbiy Sudandagi Xartum va Darfurning koʻp qismini quruqlikdan nazorat qildi, armiya esa osmonda oʻz mavjudligini saqlab qoldi.

2024 yil yanvarʻ oyi boshida X (sobiq Twitter)da THK tomonidan urib tushirilgan armiya droni aks etgan video paydo boʻldi.

Gollandiyaning PAX tinchlik tashkiloti gumanitar qurolsizlanish loyihasi direktori Vim Tsvaynenburg qoldiqlar, dvigatelʻ va dum Eronda ishlab chiqarilgan Mohajer-6 nomli dronga oʻxshashligini maʻʻlum qildi.

Mohajer-6 uzunligi 6,5 m boʻlib, 2000 km gacha ucha oladi va erkin tushishda boshqariladigan oʻq-dorilar yordamida havo hujumlarini amalga oshiradi.

"Bu dronlar juda samarali, chunki ular minimal tayyorgarlik bilan nishonlarni aniqlay oladi", - deydi u.

“Bularning barchasi Eronning Sudan armiyasini kuchli qoʻllab-quvvatlayotganidan dalolat beradi”, - deydi u, garchi Sudan boshqaruv kengashi Erondan qurol sotib olishni rad etsa-da.

“Ushbu dronlar boshqariladigan oʻq-dorilar bilan jihozlangan boʻlsa, demak, ular Eron tomonidan etkazib berilgan, chunki bu oʻq-dorilar Sudanda ishlab chiqarilmaydi”, — deya qoʻshimcha qildi Tsvaynenburg.

Dekabrʻ oyi boshida Eronning Qeshm Fars Air yuk tashuvchi aviakompaniyasiga tegishli Boeing 747 yoʻlovchi samolyoti Eronning Bandar Abbos aeroportidan havoga koʻtarilib, Qizil dengiz tomon yoʻl olgan va keyin radarlardan gʻoyib boʻlgan edi. Bir necha soat oʻtgach, sunʻʻiy yoʻldoshlar Sudan armiyasi joylashgan mamlakat sharqidagi Port Sudan aeroportida xuddi shu turdagi samolyotlarning suratlarini tasvirga oldi.

Keyinroq Tvitterda xuddi shu samolyotning uchish-qoʻnish yoʻlagidagi surati tarqaldi.

Ushbu parvoz yanvarʻ oyining oxirigacha besh marta takrorlangan, xuddi shu oyda Eron dronlaridan foydalanish hujjatlashtirilgan.

Eslatib oʻtamiz, 2018 yilda BMT Xavfsizlik Kengashi Janubiy Sudandagi qurolli guruhlarga qurol-yarogʻ oqimini toʻxtatishga qaratilgan choralarni koʻrgan edi.

Qeshm Fars Air aviakompaniyasi Yaqin Sharq boʻylab, xususan, Eronning asosiy ittifoqchilaridan biri boʻlgan Suriyaga qurol va qiruvchi samolyotlarni tashish haqidagi koʻplab daʻʻvolar tufayli vaqti-vaqti bilan AQSh sanktsiyalariga duchor boʻlib turadi.

Shu bilan birga, urush boshida THK 120 mm minomyot snaryadlarini tushirishga qodir boʻlgan kvadrokopter dronlardan foydalangani haqida dalillar paydo boʻldi.

Ijtimoiy tarmoqlardagi suratlar va kadrlar armiya bunday dronlarning koʻpini urib tushirganini koʻrsatadi.

Amnesty International tashkilotining qurollar boʻyicha eksperti Brayan Kastner BAA aralashuviga ishora qildi.

"BAA Efiopiya va Yaman kabi boshqa mojaro zonalaridagi ittifoqchilariga ham xuddi shunday dronlarni etkazib bergan", - deydi u.

BMTning shu yil boshida Xavfsizlik Kengashiga taqdim etgan hisobotiga koʻra, aviatsiya kuzatuvi boʻyicha mutaxassislar BAAdan Sudanga qurol olib ketayotgani aytilayotgan fuqarolik samolyotlarining havo koʻprigini kuzatgan. BAA esa bu daʻʻvoni rad etmoqda.