Butun dunyoda qiynoq qurbonlari soni ortib bormoqda

26 iyunʻ – Xalqaro qiynoqlar qurbonlarini qoʻllab-quvvatlash kuni. Butun dunyoda qiynoqlar qurbonlarini qoʻllab-quvvatlash xalqaro kuni ayniqsa mojaro zonalarida davom etayotgan qiynoqlar manzarasida nishonlanmoqda.

Butun dunyo qiynoqlar qurbonlarini qoʻllab-quvvatlash xalqaro kunini mojaro zonalarida davom etayotgan qiynoq amaliyotidan xavotirlar fonida nishonlamoqda. Bu birinchi navbatda bosib olingan Falastin hududlari va fuqarolar urushi davom etayotgan Suriyaga tegishli.

1997 yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasi 26 iyunni Qiynoqlar qurbonlarini qoʻllab-quvvatlash xalqaro kuni deb eʻʻlon qildi. Ushbu kun qiynoqlarga barham berish va 1987 yil 26 iyunda kuchga kirgan 1984 yildagi Qiynoqlar va boshqa shafqatsiz, gʻayriinsoniy yoki qadr-qimmatni kamsituvchi muomala yoki jazoga qarshi Konventsiyaning samarali ishlashini taʻʻminlash maqsadida nishonlanadi.

Biroq Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi va Inson huquqlari boʻyicha Evropa konventsiyasining qiynoqlarni taqiqlovchi qoidalariga qaramay, urush, ichki nizolar va kamsitishlar tufayli huquqbuzarliklar davom etmoqda.

Ushbu konventsiyalarni amalga oshirishning samarali mexanizmlarining yoʻqligi BMTni isloh qilish zaruriyatini taqozo qiladi.

Isroil 76 yildan beri falastinliklarni qiynab keladi

1948 yilda Isroil davlati tashkil topganidan beri falastinliklar muntazam ravishda koʻchirilish, oʻldirish, oʻzboshimchalik bilan hibsga olish va qiynoqlarga duchor boʻlmoqda.

Nodavlat notijorat tashkilotlari va rasmiy idoralarning hisobotlari 2023 yil 7 oktyabrdan beri falastinliklarga nisbatan inson huquqlarining buzilishi sezilarli darajada oshganini koʻrsatmoqda.

BMTning Qiynoqlarga qarshi qoʻmitasi maʻʻlumotlariga koʻra, 2001 yildan buyon Isroil Adliya vazirligiga qiynoqlarga oid 1400 dan ortiq shikoyatlar kelib tushgan. Biroq bu murojaatlar boʻyicha barcha ishlar ayblov xulosasi tayyorlanmaguncha ham yopilgan.

Falastinning Addamir Mahbuslarni qoʻllab-quvvatlash va inson huquqlari assotsiatsiyasi inson huquqlari tashkiloti maʻʻlumotlariga koʻra, 1967 va 2023 yillar oraligʻida 233 falastinlik mahbus Isroil qamoqxonalarida vafot etgan. Bundan tashqari, ulardan 73 nafari bevosita qiynoqlar natijasida vafot etgan.

2022 yilda Isroil hukumati bosib olingan Gʻarbiy Sohil va Gʻazo sektorida 7000 ga yaqin falastinlikni hibsga oldi.

2023 yil boshida Isroil qamoqxonalarida 4,7 ming falastinlik boʻlgan, ulardan 29 nafari ayol va 150 nafari voyaga etmaganlar. 2023 yil 7 oktyabrdan keyin ularning soni 9 ming kishidan oshdi.

Yaqinda Isroil zindonlaridan ozod qilingan 33 falastinlik jiddiy qiynoq alomatlarini koʻrsatishdi. Isroil rasmiylari bu maʻʻlumotni tekshirishga vaʻʻda bergan, biroq ular tomonidan jiddiy chora koʻrilmagan.

Suriya

2011 yil mart oyida fuqarolar urushi boshlanganidan beri Suriyada inson huquqlarining ommaviy tarzda buzilishi qayd etilmoqda. Inson huquqlari boʻyicha Suriya tarmogʻi (SNHR) maʻʻlumotlariga koʻra, bu davrda Suriyada qiynoqlar tufayli 15 334 kishi halok boʻlgan, ulardan 199 nafari voyaga etmaganlar va 115 nafari ayollar.

2011 yilning mart oyidan beri Suriya rejimi qamoqxonalarida jami 15074 kishi, jumladan 95 nafar ayol va 190 nafar voyaga etmaganlar qiynoq qurboni boʻldi.

Guantanamo: Qiynoqlar ramzi

Guantanamo lageri — AQSh harbiy qamoqxonasi, Guantanamo harbiy-dengiz bazasi hududida joylashgan.

Guantanamo qamoqxonasida 2002 yilning yanvarida AQShning oʻsha paytdagi prezidenti Jorj Bushning buyrugʻi bilan terrorizmda gumonlanuvchilarni saqlash markazi (qamoqxonaning rasmiy nomi) ochilgan. Oʻshandan beri maxsus qamoqxonaning nomi qiynoqlar bilan qattiq bogʻlab tilga olinadi.

Guantanamo lageri tashkil etilganidan beri 779 musulmon mahbus rasmiy ayblovlarsiz va sudsiz shafqatsizlarcha qiynoqqa solingan.

Xalqaro Amnesty International inson huquqlari tashkiloti maʻʻlumotlariga koʻra, 22 yildan ortiq vaqtdan beri Guantanamo qamoqxonasida asli musulmon boʻlgan 30 kishi sudsiz hibsda saqlanmoqda.

Rasmiy maʻʻlumotlarga koʻra, shu kungacha toʻqqiz mahbus qamoqxonada vafot etgan.

Oʻtgan yili Guantanamoga tashrifi chogʻida BMTning maxsus maʻʻruzachisi maxsus qamoqxonada "kuchaytirilgan soʻroq" niqobi ostida qiynoqlar muntazam ravishda qoʻllanilganini aniqladi.

Inson huquqlari tashkilotlariga koʻra, Guantanamo mahbuslari ozodlikka chiqqanidan keyin ham koʻpincha ruhiy qiynoq va diskriminatsiyaga duchor boʻlishadi.