08.03.2025 09:35
Нега оилада ожизларга куч ишлатилади?
Оила мустаҳкамлиги миллат ва жамият барқарорлигига бевосита таъсир қилади. Шу сабабли Ислом оилани ҳимоя қилишга, уни бузилишдан асрашга катта эътибор қаратган. Бироқ сўнгги пайтларда жамиятимизда оилавий муаммолар ва ажримлар кўпайиб бораётгани кузатилмоқда. Айрим ташвиқотлар эса оиладаги муаммоларни ажрим орқали ҳал қилишга чорлаётгандек кўринади. Лекин ажрим Исломда энг сўнгги чора сифатида қаралади, чунки унинг оқибатлари кўп жиҳатдан салбий бўлиши мумкин.
Оилавий зўравонликнинг статистикаси ва сабаблари
Статистик маълумотларга кўра, оилавий муаммолар ва зўравонлик Ўзбекистонда мавжуд:
2021 йилда ҳуқуқ-тартибот идораларига 39 343 нафар аёлларга нисбатан зўравонлик ҳолатлари бўйича мурожаат келиб тушган. Шундан 87 фоизи (34 330 та) оилада содир этилган.
2022 йил декабридан 2023 йил январигача ўтказилган сўров натижаларига кўра, сўровда қатнашган 183 нафар аёлдан ҳар учинчиси (33%) турмуш ўртоғи томонидан зўравонликка учраганини билдирган.
Кўплаб аёллар ҳуқуқ-тартибот идораларига мурожаат қилмагани боис ҳақиқий рақамлар бундан ҳам юқори бўлиши мумкин.
Оилавий муаммолар ва зўравонликка олиб келувчи омиллар:
Иқтисодий қийинчиликлар – ишсизлик ва камбағаллик туфайли оилада келишмовчиликлар юзага келади.
Алкоголь ва гиёҳванд моддалар истеъмоли – ичкиликбозлик ва гиёҳвандлик оилавий зўравонликнинг асосий сабабларидан бири ҳисобланади.
Шахсий ва оилавий низолар – эр-хотин ўртасидаги тушунмовчиликлар кучайиши натижасида оилада жанжаллар кўпаяди.
Психологик муаммолар – баъзи инсонларнинг руҳий ҳолати оиладаги низоларни келтириб чиқаради.
Келин-куёв ва қайнона ўртасидаги зиддиятлар – кўплаб ажримларнинг сабаби келин ва қайноналар ўртасидаги келишмовчиликларга бориб тақалади.
Ҳуқуқий саводсизлик – оилавий ҳуқуқ ва мажбуриятларни билмаслик турмуш ўртоғини ҳимоясиз қолдиради ёки низоларни чуқурлаштиради.
Ислом оилани қандай ҳимоя қилади?
Оиладаги муаммоларни ҳал қилиш учун Ислом қуйидаги асосий тамойилларни белгилаб қўйган:
Ажрим – энг охирги чора
Ислом ажримни ҳалол деб билса-да, уни энг сўнгги чора сифатида кўради. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам) айтадилар: "Аллоҳга ҳалол нарсалар ичида энг ёмон кўрингани – бу талоқдир."
Бу ҳадис ажримнинг қанчалик салбий оқибатларга эга эканини кўрсатади. Зеро, ажрим нафақат эр-хотинни, балки фарзандларни ҳам қийнайди, жамиятнинг барқарорлигига путур етказади.
Муаммоларни маслаҳат билан ҳал қилиш
Аллоҳ Таоло Қуръонда айтади:
"Агар (эр-хотин ўртасида) келишмовчилик чиқса, уларнинг ҳар биридан бир ҳакам тайин қилинг. Агар (бу ҳакамлар) яраштирмоқчи бўлсалар, Аллоҳ (уларнинг) ўрталарини ислоҳ қилади" (Нисо сураси, 35-оят).
Бу оят оилавий низоларни маслаҳат ва учинчи шахс аралашуви билан ҳал қилиш муҳимлигини кўрсатади.
Аёлларга меҳрибон бўлиш кўпгина низоларнинг олдини олади
Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам) оилавий ҳаётда энг гўзал намуна бўлиб, аёллар билан муомалада бўлишнинг энг яхши йўлини ўргатганлар:
"Мўминларнинг иймонда энг мукаммали – хулқи энг гўзал бўлганидир. Сизларнинг энг яхшиларингиз эса, ўз аёлларига яхши муомала қилганларингиздир."
Ислом эркакни оилага моддий ва маънавий жавобгар қилиб тайинлаган. Эркак оилани боқиши, унга меҳрибон бўлиши шарт. Аёл эса оилавий муҳитни асраш ва меҳр-муҳаббат қўшиш масъулиятини олади.
Зўравонликни тақиқлаш
Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам) шундай деганлар: "Сизларнинг бирортангиз хотинингизни қулдек уриб, кейин эса кечқурун у билан бирга ётишингиз мумкинми?"
Бу ҳадис оилада зўравонликка мутлақо йўл қўйиб бўлмаслигини билдиради. Эр-хотин бир-бирига ҳурмат билан муносабатда бўлиши лозим.
Оилани мустаҳкамлаш йўллари
Диний ва ҳуқуқий саводхонликни ошириш
Эр-хотин оила қуришдан олдин оилавий ҳуқуқлар ва мажбуриятларни ўрганиши керак. Никоҳ олдидан оилавий тарбия бўйича курслар ташкил этилиши лозим.
Оилавий маслаҳат марказларини ривожлантириш
Диний уламолар, психологлар ва ҳуқуқшунослар иштирокида маслаҳат марказлари очилиши керак. Ажримдан олдин оилавий низоларни ҳал қилиш учун учинчи шахс аралашуви йўлга қўйилиши лозим.
Иқтисодий барқарорликни таъминлаш
Ишсиз эркакларга бандлик марказлари орқали иш топиб бериш лозим. Аёлларни касб-ҳунарга ўргатиш дастурларини кенгайтириш керак.
Исломий одоб-ахлоқни тарғиб қилиш
ОАВ ва ижтимоий тармоқларда оилавий ҳаётнинг масъулиятли томонларини тарғиб қилиш лозим. Шунингдек, ёшларни Исломий тарбия асосида оилавий ҳаётга тайёрлаш керак.
Хулоса
Оилавий зўравонлик ҳақиқатдан ҳам муаммо. Лекин ажрим ҳар доим ҳам ечим эмас. Ислом бизга оилани асраш, муаммоларни сабр, маслаҳат ва тушуниш билан ҳал қилишни ўргатади. Зеро оилани сақлаш – жамиятни сақлаш демакдир!
Мухлиса Маҳмуд
Оилавий зўравонликнинг статистикаси ва сабаблари
Статистик маълумотларга кўра, оилавий муаммолар ва зўравонлик Ўзбекистонда мавжуд:
2021 йилда ҳуқуқ-тартибот идораларига 39 343 нафар аёлларга нисбатан зўравонлик ҳолатлари бўйича мурожаат келиб тушган. Шундан 87 фоизи (34 330 та) оилада содир этилган.
2022 йил декабридан 2023 йил январигача ўтказилган сўров натижаларига кўра, сўровда қатнашган 183 нафар аёлдан ҳар учинчиси (33%) турмуш ўртоғи томонидан зўравонликка учраганини билдирган.
Кўплаб аёллар ҳуқуқ-тартибот идораларига мурожаат қилмагани боис ҳақиқий рақамлар бундан ҳам юқори бўлиши мумкин.
Оилавий муаммолар ва зўравонликка олиб келувчи омиллар:
Иқтисодий қийинчиликлар – ишсизлик ва камбағаллик туфайли оилада келишмовчиликлар юзага келади.
Алкоголь ва гиёҳванд моддалар истеъмоли – ичкиликбозлик ва гиёҳвандлик оилавий зўравонликнинг асосий сабабларидан бири ҳисобланади.
Шахсий ва оилавий низолар – эр-хотин ўртасидаги тушунмовчиликлар кучайиши натижасида оилада жанжаллар кўпаяди.
Психологик муаммолар – баъзи инсонларнинг руҳий ҳолати оиладаги низоларни келтириб чиқаради.
Келин-куёв ва қайнона ўртасидаги зиддиятлар – кўплаб ажримларнинг сабаби келин ва қайноналар ўртасидаги келишмовчиликларга бориб тақалади.
Ҳуқуқий саводсизлик – оилавий ҳуқуқ ва мажбуриятларни билмаслик турмуш ўртоғини ҳимоясиз қолдиради ёки низоларни чуқурлаштиради.
Ислом оилани қандай ҳимоя қилади?
Оиладаги муаммоларни ҳал қилиш учун Ислом қуйидаги асосий тамойилларни белгилаб қўйган:
Ажрим – энг охирги чора
Ислом ажримни ҳалол деб билса-да, уни энг сўнгги чора сифатида кўради. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам) айтадилар: "Аллоҳга ҳалол нарсалар ичида энг ёмон кўрингани – бу талоқдир."
Бу ҳадис ажримнинг қанчалик салбий оқибатларга эга эканини кўрсатади. Зеро, ажрим нафақат эр-хотинни, балки фарзандларни ҳам қийнайди, жамиятнинг барқарорлигига путур етказади.
Муаммоларни маслаҳат билан ҳал қилиш
Аллоҳ Таоло Қуръонда айтади:
"Агар (эр-хотин ўртасида) келишмовчилик чиқса, уларнинг ҳар биридан бир ҳакам тайин қилинг. Агар (бу ҳакамлар) яраштирмоқчи бўлсалар, Аллоҳ (уларнинг) ўрталарини ислоҳ қилади" (Нисо сураси, 35-оят).
Бу оят оилавий низоларни маслаҳат ва учинчи шахс аралашуви билан ҳал қилиш муҳимлигини кўрсатади.
Аёлларга меҳрибон бўлиш кўпгина низоларнинг олдини олади
Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам) оилавий ҳаётда энг гўзал намуна бўлиб, аёллар билан муомалада бўлишнинг энг яхши йўлини ўргатганлар:
"Мўминларнинг иймонда энг мукаммали – хулқи энг гўзал бўлганидир. Сизларнинг энг яхшиларингиз эса, ўз аёлларига яхши муомала қилганларингиздир."
Ислом эркакни оилага моддий ва маънавий жавобгар қилиб тайинлаган. Эркак оилани боқиши, унга меҳрибон бўлиши шарт. Аёл эса оилавий муҳитни асраш ва меҳр-муҳаббат қўшиш масъулиятини олади.
Зўравонликни тақиқлаш
Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам) шундай деганлар: "Сизларнинг бирортангиз хотинингизни қулдек уриб, кейин эса кечқурун у билан бирга ётишингиз мумкинми?"
Бу ҳадис оилада зўравонликка мутлақо йўл қўйиб бўлмаслигини билдиради. Эр-хотин бир-бирига ҳурмат билан муносабатда бўлиши лозим.
Оилани мустаҳкамлаш йўллари
Диний ва ҳуқуқий саводхонликни ошириш
Эр-хотин оила қуришдан олдин оилавий ҳуқуқлар ва мажбуриятларни ўрганиши керак. Никоҳ олдидан оилавий тарбия бўйича курслар ташкил этилиши лозим.
Оилавий маслаҳат марказларини ривожлантириш
Диний уламолар, психологлар ва ҳуқуқшунослар иштирокида маслаҳат марказлари очилиши керак. Ажримдан олдин оилавий низоларни ҳал қилиш учун учинчи шахс аралашуви йўлга қўйилиши лозим.
Иқтисодий барқарорликни таъминлаш
Ишсиз эркакларга бандлик марказлари орқали иш топиб бериш лозим. Аёлларни касб-ҳунарга ўргатиш дастурларини кенгайтириш керак.
Исломий одоб-ахлоқни тарғиб қилиш
ОАВ ва ижтимоий тармоқларда оилавий ҳаётнинг масъулиятли томонларини тарғиб қилиш лозим. Шунингдек, ёшларни Исломий тарбия асосида оилавий ҳаётга тайёрлаш керак.
Хулоса
Оилавий зўравонлик ҳақиқатдан ҳам муаммо. Лекин ажрим ҳар доим ҳам ечим эмас. Ислом бизга оилани асраш, муаммоларни сабр, маслаҳат ва тушуниш билан ҳал қилишни ўргатади. Зеро оилани сақлаш – жамиятни сақлаш демакдир!
Мухлиса Маҳмуд