Dono bolaning zehni
Kunlardan bir kun Rum podshohi Bogʻdod musulmonlariga uch savol berish amri bilan oʻz elchisini joʻnatdi. Elchi shaharga etib borgach, xalifaga podshohning istagini bildirdi. Shunda xalifa shahar ulamolarini saroyga yigʻishni buyurdi.
Bir necha asrlar oldin Bogʻdod islom taraqqiy etgan
shaharlardan biri boʻlib, u erda juda koʻp musulmon ulamolari yashagan.
Shu sababli shahar Islom dinining ilm markazi hisoblangan.
Kunlardan bir kun Rum podshohi Bogʻdod musulmonlariga uch savol berish amri bilan
oʻz elchisini joʻnatdi. Elchi shaharga etib borgach, xalifaga podshohning istagini
bildirdi. Shunda xalifa shahar ulamolarini saroyga yigʻishni buyurdi.
Elchi minbarga chiqib:
- Men sizlarga podshohimning uch savolini beraman. Agar unga
toʻgʻri javob bera olsangiz, u sizlarga koʻp mol-mulk vaʻʻda qilmoqda. Savollar
quyidagicha:
Allohdan avval nima boʻlgan?
Alloh bir lahzada hamma yoqqa nazar sola oladimi?
Hozir Alloh nima qilyapti?
Ulamolar orasida sukunat choʻmdi. Toʻsatdan olomon ichidan mayin
ovoz eshitildi:
- Dadajon, ruxsat bering, men uning savollariga javob beray!
Bu ovoz otasiga ergashib kelgan yosh bolaniki edi. Xalifadan
ruxsat soʻralgach, bolakayga gapirishga izn berildi. Rum elchisi yosh musulmonga
murojaat qilib, birinchi savolini takrorladi:
- Allohdan avval nima boʻlgan?
Bola savolga savol bilan javob berdi:
- Sanashni bilasizmi?
- Ha, - dedi elchi.
- Unda oʻndan pastga qarab sanang!
Elchi "oʻn, toʻqqiz, sakkiz, deya sanay boshladi va nihoyat
"bir" deb toʻxtadi.
- Nega toʻxtadingiz? - dedi bola.
- Bir sonidan oldin boshqa son yoʻq-ku?! - dedi hayronlik
bilan elchi.
- Oddiy bir sonidan oldin hech narsa yoʻq ekan, qanday qilib
Yakka boʻlgan Allohdan avval bir narsa boʻlishi mumkin?! U Avval va Oxir, Zohiru,
Botindir.
Elchi bu javobga hech qanday eʻʻtiroz bildira olmadi va ikkinchi
savolni berdi:
- Alloh bir lahzada hamma yoqqa nazar sola oladimi?
- Sham keltirib yoqing, - dedi bola. Endi esa uning nuri
qaerga qarab taralayotganini ayting.
- Ammo shamning nuri har tarafga taraladi: sharqqa, gʻarbga,
shimolga, janubga... Aniq bir tomonni aytish mushkul, - deya hayrati ortdi
elchining.
- Agar yaratilgan nur har tomonga taralar ekan, uning
Yaratuvchisidan nimani kutmoqdasan?! «Alloh osmonlar va erning nuridir...» (Nur
surasi, 35-oyat) xitob qildi bola.
Elchi oʻz koʻzlariga ishonmasdi. Qarshisida turgan bu kichkina
bolakayning donolik bilan berayotgan javoblari uni lol qoldirdi. Tushkunlikka
tushgan elchi oxirgi savolni berishga ogʻiz juftlar ekan, bolakay unga:
- Toʻxtang, siz mening oʻrnimga tushib, men esa minbarga
chiqishim adolatliroqdir. Savolingizni hamma eshitdi, endi mening javobimni ham
eshitishsin, — dedi.
Elchi bu taklifga rozi boʻldi va minbardan tushib, uchinchi
savolni takrorladi:
- Hozir Alloh nima qilyapti?
- Alloh hozir minbardan bir yolgʻonchi, shakkokni tushirib, uni
hammaga kulgi qildi. Allohning borligiga va birligiga ishongan moʻminni esa
yuksaltirib, tiliga hikmat solib haqiqatni bayon qildirdi. Alloh hamma narsaga
qodirdir.
Magʻlub elchi bu soʻzlardan soʻng isnod bilan oʻz shahriga qaytib
ketdi. Bola esa Islom olamidagi eng buyuk olimlardan biri boʻlib etishdi.
Alloh uni goʻzal hikmat va dinni chuqur tushunish iqtidori bilan
taqdirladi. Uning ismi Noʻʻʻmon ibn Sobit boʻlib, u butun dunyoga Imomi Aʻʻzam nomi
bilan mashhurdir.
Odiljon Narzullaev
Mavzuga aloqador
-
Ramazon – oʻzi bilan bogʻliq shirin-shirin xotiralarni har damgidan ham yorqinroq yodga soladigan ajib fursat. Qoʻlchalaridan birida pul, bittasida idishni mahkam ushlab, koʻcha boshiga nisholda olishga ketayotgan bola qalbidagi quvonchdir Ramazon. Nimagadir qoqinib, qoʻlidagi nisholda er bilan bitta boʻlgan goʻdakni turgʻizib, ust-boshini qoqib, yana boshqa kosaga nisholda toʻldirtirib bergan bobo haqidagi xotiralardir. “Birpasda tugab qoldi-ya roʻza”, deb koʻzyosh toʻkayotgan buvisini koʻrib: “Ertaga hayit boʻladigan kunda ham yigʻlaydimi?” deya oʻylanayotgan kichkintoy koʻzidagi hayratdir Ramazon.
-
Oradan qancha vaqt oʻtdi bilmayman, koʻzim ilingan ekan. Soat tungi 01:00. Oʻgʻlim jajji qoʻllari bilan yuzimdan silab, biroz qoʻrquv bilan uygʻotdi: "Dadajon xuftonni oʻqimay uxlab qolibsiz". Qarasam qoʻlida joynamoz. Biroz bir-birimizga tikildik. Oʻgʻlimning koʻzida maʻʻyuslik va mehr qalqib turibdi. Borib tahorat oldim, oʻgʻlim esa joynamoz koʻtargancha ortimdan ergashib yurdi. Uning qoʻlidagi joynamozni olib, namoz oʻqishni boshladim...
