Tahlil: Isroil Suriyani ham urushga tortyaptimi?
Isroilning Livan “Hizbulloh”iga qarshi urushi yaqin orada Suriyaning ham ushbu mojaroga tortilish ehtimoli haqidagi qarashlarni yuzaga keltirmoqda. Uning Livan bilan geografik yaqinligi AQSh homiyligidagi yahudiy davlatining Shom diyoriga kuchliroq hujumni boshlashiga sabab boʻlishi mumkin.
Tarixga
nazar solsak, Livan va Suriya umumiy chegara va madaniy aloqalari tufayli siyosiy,
iqtisodiy va ijtimoiy jihatdan bir-biriga chambarchas bogʻliq boʻlgan. Bu nafaqat
mahalliy kuchlar, balki mintaqaga Eron, AQSh va Rossiya kabi global oʻyinchilarning
taʻʻsiri tufayli urushning Livan chegarasidan tashqariga yoyilishi toʻgʻrisidagi
xavotirlarni paydo qiladi.
Suriya va Livandagi mojarolar koʻp hollarda bir-biriga koʻchib oʻtgan. Misol uchun,
Suriyadagi fuqarolar urushi Livanga ham halokatli taʻʻsir koʻrsatib, jiddiy iqtisodiy inqiroz davrini boshlab bergan.
Shuningdek,
soʻnggi oʻn yil ichida Livan deyarli 1,5 million suriyalik qochqinni qabul qilgan. Bu esa mamlakatning
infratuzilmasi va davlat xizmatlariga katta bosimni vujudga keltirdi. Isroil bosqinchilari Livanni bombalayotgan
bir paytda, mahalliy aholi
Suriyaga qarab qochishi
va shundoq ham beqaror boʻlgan mamlakatdagi
vaziyatni butkul izdan chiqarishi mumkin.
Kuzatuvchilarning
fikricha, Isroil va “Hizbulloh” urushi allaqachon Suriyaga
sezilarli taʻʻsir koʻrsatmoqda. Xabarlarga
koʻra, ayni paytda 250 mingdan ortiq livanlik Shomga qochib oʻtgan. Bu oqim avvalgi notinchliklardan soʻng oʻzini tiklab
ulgurmagan Suriyadagi siyosiy-iqtisodiy
inqirozni yanada chuqurlashtirmoqda.
Bundan tashqari, Isroil bir necha bor mamlakat hududiga havo hujumini uyushtirib, “Hizbulloh” va Eron Islom inqilobiy
gvardiyasi korpusiga
aloqador deya iddao qilingan
bino va inshootlarni nishonga oldi. Hozirgacha rasmiy Damashq ushbu zarbalarni faqat ogʻzaki qoralab, Isroilga javob qaytarishdan
oʻzini tiymoqda. Biroq
Isroilning Suriya havo hududidagi harbiy operatsiyalari davom etsa, bu oxir-oqibat
kuchliroq reaktsiyani keltirib chiqarishi mumkin.
Suriya rahbariyatiga koʻra, Livandagi mojaroga toʻgʻridan-toʻgʻri aralashish uning
strategik manfaatlariga mos kelmaydi. Hukumat hali ham oʻzining ichki muammolaridan ortmayapti: xususan uning baʻʻzi hududlardagi
hokimiyati hamon munozarali. Suriyaning Isroil bilan toʻgʻridan-toʻgʻri urushga kirishi
fuqarolar urushi tugaganidan beri erishilgan moʻrt yutuqlarni ham barbod qiladi. Bundan
tashqari, urushning boshqa salbiy taʻʻsirlari ham mavjud. Yangi mojaro fuqarolar
urushidan soʻng endigina iqtisodiy ahvolini yaxshilayotgan mamlakatning butkul
sillasini quritishi tayin.
Ayniqsa,
Suriya hukumati Isroilga qarshi urush ichki qoʻzgʻolonlarni avj oldirishidan choʻchiyapti.
Baʻʻzi guruhlar bunday tartibsizliklardan foydalanib, qayta uyushishi va hukumat
uchun jiddiy xavfga aylanishi mumkin.
Shu
paytgacha ham Suriya Isroil va “Hizbulloh” oʻrtasidagi toʻqnashuvlardan oʻzini chetga
olishga uringan. 2006 yilda “Hizbulloh” va Isroil oʻrtasidagi urushda Suriya shia
harakatini diplomatik va logistik jihatdan qoʻllab-quvvatlagan boʻlsa-da,
bevosita jangga kirmagan. Bu strategik betaraflik Suriyaga Isroil bilan
toʻgʻridan-toʻgʻri urushning halokatli oqibatlaridan saqlanish imkonini beradi.
Biroq bugungi
kunda minglab livanlik qochqinlar Suriya hududiga borishi oqibatida, mamlakatning
cheklangan resurslari yanada zoʻriqyapti.
Aytish
joizki, urushlar oʻz tabiatiga koʻra, bashorat qilib boʻlmaydigan hodisadir. Shu bois
Livandagi urushning Shom diyoriga yoyilishi xavfi doimo mavjud, desak xato boʻlmaydi.
Bundan tashqari, Suriya Isroil va Eron oʻrtasidagi proksi mojarolar uchun jang maydoniga aylanishi mumkin. Fors davlati sionistlar bilan toʻgʻridan-toʻgʻri toʻqnashuvdan qochib, Suriya hududi orqali Isroilga zarba bersa, mamlakat oʻzi istamagan holda urushga aralashib qolishi mumkin.