“Chinnigul va tikan” – Yahyo Sinvar (qissa, 18-qism)

Onam ularga «Nima xohlaysizlar?!. Nima kerak sizlarga..?! Nima xohlaysizlar bizdan?!» deya baqira ketdi. Zobitlarning biri toʻgʻri akamga yaqinlashib, savol-javob qila boshladi:

- Mahmud senmisan?

- Ha, menman Mahmud!

- Sen bilan mahkamaga borishimiz kerak. Ozgina suhbat oʻtkazamiz, xolos.

Onam dodlay boshladi:

- Nima xohlaysizlar oʻzi?! U endigina Misrdan keldiku axir?!

- Mahkamada suhbat oʻtkazishga chaqirishyapti. Ertalab qaytib keladi.

Zobitlar Mahmud akamga oʻzlari bilan birga yurishini aytishdi, akam kiyimlarini almashtirib chiqmoqchiligini aytsa ham, koʻnmay olib ketishdi. Onam ham birga bormoqchi edi, yoʻlini toʻsib, eshikni oʻzlari yopishdi. Tashqarida to mahalladan chiqib ketgunlariga qadar moshinalar ovozi eshitilib turdi. Oʻsha kecha uyqu totmadik. Onam tuni bilan yigʻlab chiqdi. Shoʻrlik ich-ichidan ezilardi:

-Men bechoraga xursandchiligimni ham tottirishmadi-a.

Fotima opam bilan Hasan akam: «Bir necha savollar soʻraymiz, keyin ertalab uyga qaytadi, deyishdiku», - deb onamni yupatmoqchi boʻlishardi.

- Oh... Savol... Yana qancha savollari bor bularning... Shu savolini kunduzi chaqiruv qogʻozi yuborib soʻrashsa boʻlmasmidi... Yuragimni yormasdan... Yana qancha savoli bor bularning... Ey Xudoyim... Shoʻrim qurisin! Eh... Mahmud, Mahmud... Nima qilganding? Nimalar qilganding, jon bolam?..

Tunni shunday oʻtkazdik. Tong otib, karantin vaqti tugashi bilanoq onam Hasan akamni olib, mahkamaga yoʻlga tushdi. U erga borib, ichkariga kirmoqchi boʻlganida, eshik oldidagi qoʻriqchilar qoʻyishmadi. Onam boʻlgan hodisani aytib, tushuntirishga urunardi. Ammo ular arab tilini tushunmagani uchun faqat yodlab olishgan ibora bilan «Ruh min hoʻn», yaʻʻni «Ket bu erdan!» deyishardi, xolos. Hijolatli vaziyatni koʻrgan Hasan akam onamni tushunishmayotganini, baribir zobitlar kirishga ruxsat bermasliklarini, undan koʻra yoʻlning narigi betida Mahmud akamning chiqishini kutib turishlari yaxshi fikr ekanligini aytib, uni koʻndirdi. Ikkisi mahkama eshigining roʻparasida oʻtirisharkan, soat ketidan soatlar oʻtsa ham Mahmud akam chiqmasdi. Toqati toq boʻlgan onam har gal yana kirishga uringanida Hasan akam shashtidan qaytarib, kutishga koʻndirardi. Biz esa uyda qolib, onam va Hasan akamlar Mahmud akam hamrohligida uyga kirib kelishlarini kutib oʻtirardik. Oʻsha kunning shom vaqtiga yaqin onam bilan Hasan akam ikkisi oyoqlarini sudrab, yuzlarida mahzunlik bilan kirib kelishdi. Onamni avvallari bu kabi ogʻir ahvolda koʻrmagandim. Oʻta kuchli mahzunlikda kirib kelganlaridan savolga oʻrin qolmagandi. Lom-mim deya olmadik. Yopinchiqlarimizni yuzimizning yarmigacha koʻtarib, jim yotardik. Hasan akam onamning yoniga kelib oʻtirdi va ertangi kun rejasi haqida gapirib, onamga tasalli berdi:

-Xudo xohlasa, ertaga biror advokat yollayman. «Qizil Hoch»dagilarni ham bu ishdan xabardor qilaman.

Onam oʻzi ham birga borishini aytib, rozi boʻldi.

Erta tongda rejalashtirgan ishni amalga oshirish uchun yana koʻchaga otlanishdi. Bir advokat yonlab, «Qizil Hoch» tashkilotiga ham xabar berishdi. Koʻp yugurishlar ortidan faqat kutishdan boshqa chora yoʻqligini anglagandik. Bir oysiz hech qanday maʻʻlumot ololmadik. Faqat kutish, kutish va yana kutish kerak boʻldi. Boshidagi qora kunlar oʻta ogʻir oʻtdi. Biz gʻazoliklar musibat qanchalar katta boʻlmasin, moslashishga koʻnikib ketganmiz. Boshida biroz sabr qilsak, soʻng oldingi musibatlar kabi moslashib ketaverardik. Bu ish ortidan hamma rejalarimiz havoga uchgandi. Hasan akam savdo-sotigʻi davom ettirdi, men va Muhammad akam togʻamning korxonasidagi tozalovchiligimizni. Kun ora onam Hasan akamni olib, «Qizil Hoch» jamgʻarmasi borib, Mahmud akamdan biror yangilik bormi, yoʻqmi surishtirishardi. Shu hafta, keyingi hafta, oʻn kundan keyin kabi vaʻʻdalardan bir oy oʻtib, advokatimiz nihoyat Mahmud akamning ishi mahkamaga topshirilishini aytdi. Aftidan, qoʻyilayotgan ayblov qoʻrqadigan darajada katta emasligini ham aytib, bizni xotirjam qilishga urindi. Yana ikki-uch hafta kutsak, ish bir tarafga hal boʻlishini bildik. Ikki hafta oʻtib, Mahmud akam mahkamaga yuborildi, u erda ish yana ikki oyga choʻzdirildi.

Yana ikki hafta oʻtib, «Qizil Hoch»dagilar Mahmud akam bilan har oyda bir marta Gʻazo markazidagi qamoqxonada uchrashishimiz mumkinligini aytishdi. Kelasi oy boshidan - juma kunining erta tongidan ziyoratiga borishimiz mumkin ekan.

Hasan akam oʻn birinchi sinfni yakunlagan edi. Uni chetga yuborishni oilaviy sharoitimiz koʻtarmagani sababli xayriya tashkilotlariga qarashli oliygohning «Sanoat» kollejiga kirib oʻqishga rozi boʻldi. Shunday qilib, «Chilangarlik» boʻlimiga qabul qilindi. Shu yilning avvalidan oʻqishni boshlashi lozim edi. Agar ulgurib qolsa, ikki yildan keyin «Sanoatchi» diplomi bilan bitirardi.

Davomi bor...