Taroveh, vitr bilan tahajjudning farqi nimada, ular qachon oʻqiladi, vitrning qazosi oʻqiladimi, tahajjudni jamoat boʻlib oʻqish mumkinmi? Taroveh, vitr va tahajjud namozlari toʻgʻrisida umumiy maʻʻlumotlar.

1) Tahajjudni oʻqishni Alloh taoloning oʻzi Qurʻʻoni karimda koʻrsatma bergan (“Muzzammil” surasi, 2-3-oyatlar). Tarovehni esa Paygʻambarimiz alayhissalom oʻz hadislarida tavsiya qilganlar (Buxoriy, 1/37 va 3/2007).

2) Tahajjud oʻqish Makka davrida islom avvalidayoq (Makkiy suralar bilan) shariatga kiritilgan, taroveh esa Madinada Paygʻambarimiz alayhisalom umrlarining oxirgi yillarida shariatga kiritilgan.

3) Tahajjud kechasi bir uxlab turgandan soʻng to saharlik paytigacha oʻqiladigan ixtiyoriy nafl namoz (Tabaroniy, 3/3216). Tahajjud yil oʻn ikki oy, yaʻʻni har kuni oʻqiladi. Uning ozi 2 rakʻʻat, koʻpi esa 12 rakʻʻat. Tahajjudni kechaning oxirida oʻqilishi afzal va u oʻqilgandan keyin saharlik eyiladi.

4) Taroveh esa faqat ramazonda, bir oygina oʻqiladi. U  xuftondan keyin to uxlaguncha oʻqiladigan sunnat namoz. Tarovehning ozi 8 rakʻʻat, koʻpi 40 rakʻʻat, oʻrtachasi 20 rakʻʻatdir. Tarovehni kechaning avvalida oʻqilishi afzal va u oʻqilgandan keyin uxlashga yotiladi.

5) Tahajjudni Alloh taolo avval boshdan oʻzi farz qilgan, keyin musulmonlarga sunnat nafl, Paygʻambarimiz alayhissalomga esa majburiy vojib, keyin majburiy nafl qilib qoldirgan (“Muzzammil” surasi, 20-oyat; “Isro” surasi, 79-oyat).

6) Tarovehni esa avvalboshdan Paygʻambarimiz alayhissalom oʻzlari ixtiyoriy ravishda oʻzlariga mutlaq nafl qilib boshlaganlar, u ummatlariga umumiy va kifoya sunnat qilib qoldirilgan (Nasoiy, 4/2210; Ibn Moja, 1/1238).

7) Tahajjudni har kim oʻzi oʻqiydi, uni jamoat boʻlib oʻqilmaydi, uni jamoat boʻlib oʻqish bidʻʻat va makruh boʻladi. Taroveh esa avvalboshdan jamoat boʻlib oʻqiladi hamda jamoat boʻlib oʻqilishi afzalroq va savobliroq  hisoblanadi.

Vitr bilan tahajjudning farqi

1) Vitr xuftonning namozidir, u tahajjudning namozi emas (Termiziy, 1/452). U xuftonga qoʻshimcha qilingan, tahajjudga emas. Xufton 4 rakʻʻat farz, 2 rakʻʻat sunnat va 3 rakʻʻat vitrdan iborat.

2) Tahajjudni oʻqishni Alloh taoloning oʻzi Qurʻʻoni karimda koʻrsatma bergan (“Muzzammil” surasi, 2-3-oyatlar). Vitrni esa Paygʻambarimiz alayhissalom oʻz hadislarida tavsiya qilganlar (Termiziy, 1/453).

3) Vitr vojib namozdir (Abu Dovud, 1419), tahajjud esa nafl namozdir (“Isro” surasi, 79-oyat). Vitr majburiy namoz, tahajjud ixtiyoriy namoz. Yaʻʻni, vitrni oʻqimasa gunohkor boʻladi, tahajjudni oʻqimasa gunohkor boʻlmaydi.

4) Vitrni oʻqimasa, uni saharlikkacha tahajjud ortidan boʻlsa-da oʻqib olinadi. Agar vitrni saharlikkacha oʻqimagan boʻlsa, uning qazosini ham albatta oʻqish vojib boʻladi (Termiziy, 1/466; Ibn Moja, 1/1188). Tahajjudni esa oʻqimasa, qazosi aslo oʻqilmaydi.

5) Vitrni xuftonda uxlashdan oldin oʻqish afzal boʻladi. Chunki Paygʻambarimiz alayhissalom shunga vasiyat qilganlar (Buxoriy, 3/1981; Muslim, 1/721). Tahajjud esa bir uxlab turgandan soʻng saharlikkacha oʻqiladi (Tabaroniy, 3/3216).

6) Vitrni bir kechada ikki marta takror oʻqilmaydi (Termiziy, 1/470; Abu Dovud, 1/1439). Tahajjudni esa bir kechada istagancha takror oʻqish mumkin.

7) Vitr namozi ramazondan boshqa paytlar yolgʻiz oʻqiladi, jamoat boʻlib oʻqilmaydi. Ramazonda esa jamoat boʻlib oʻqiladi. Tahajjud esa hamisha – ramazonda ham, boshqa paytlarda ham yolgʻiz oʻqiladi, jamoat boʻlib aslo oʻqilmaydi.

Hamidulloh Beruniy