08.03.2025 09:35
245
Nega oilada ojizlarga kuch ishlatiladi?
Oila mustahkamligi millat va jamiyat barqarorligiga bevosita taъsir qiladi. Shu sababli Islom oilani himoya qilishga, uni buzilishdan asrashga katta eъtibor qaratgan. Biroq soʻnggi paytlarda jamiyatimizda oilaviy muammolar va ajrimlar koʻpayib borayotgani kuzatilmoqda. Ayrim tashviqotlar oiladagi muammolarni ajrim orqali hal qilishga chorlayotgandek koʻrinadi. Lekin ajrim Islomda eng soʻnggi chora sifatida qaraladi, chunki uning oqibatlari koʻp jihatdan salbiy boʻlishi mumkin.
Oilaviy zoʻravonlikning statistikasi va sabablari
Statistik maъlumotlarga koʻra, oilaviy muammolar va zoʻravonlik Oʻzbekistonda mavjud:
2021 yilda huquq-tartibot idoralariga 39 343 nafar ayollarga nisbatan zoʻravonlik holatlari boʻyicha murojaat kelib tushgan. Shundan 87 foizi (34 330 ta) oilada sodir etilgan.
2022 yil dekabridan 2023 yil yanvarigacha oʻtkazilgan soʻrov natijalariga koʻra, soʻrovda qatnashgan 183 nafar ayoldan har uchinchisi (33%) turmush oʻrtogʻi tomonidan zoʻravonlikka uchraganini bildirgan.
Koʻplab ayollar huquq-tartibot idoralariga murojaat qilmagani bois haqiqiy raqamlar bundan ham yuqori boʻlishi mumkin.
Oilaviy muammolar va zoʻravonlikka olib keluvchi omillar:
Iqtisodiy qiyinchiliklar – ishsizlik va kambagʻallik tufayli oilada kelishmovchiliklar yuzaga keladi.
Alkogolь va giyohvand moddalar isteъmoli – ichkilikbozlik va giyohvandlik oilaviy zoʻravonlikning asosiy sabablaridan biri hisoblanadi.
Shaxsiy va oilaviy nizolar – er-xotin oʻrtasidagi tushunmovchiliklar kuchayishi natijasida oilada janjallar koʻpayadi.
Psixologik muammolar – baъzi insonlarning ruhiy holati oiladagi nizolarni keltirib chiqaradi.
Kelin-kuyov va qaynona oʻrtasidagi ziddiyatlar – koʻplab ajrimlarning sababi kelin va qaynonalar oʻrtasidagi kelishmovchiliklarga borib taqaladi.
Huquqiy savodsizlik – oilaviy huquq va majburiyatlarni bilmaslik turmush oʻrtogʻini himoyasiz qoldiradi yoki nizolarni chuqurlashtiradi.
Islom oilani qanday himoya qiladi?
Oiladagi muammolarni hal qilish uchun Islom quyidagi asosiy tamoyillarni belgilab qoʻygan:
Ajrim – eng oxirgi chora
Islom ajrimni halol deb bilsa-da, uni eng soʻnggi chora sifatida koʻradi. Paygʻambarimiz (s.a.v) aytadilar: "Allohga halol narsalar ichida eng yomon koʻringani – bu taloqdir."
Bu hadis ajrimning qanchalik salbiy oqibatlarga ega ekanini koʻrsatadi. Zero, ajrim nafaqat er-xotinni, balki farzandlarni ham qiynaydi, jamiyatning barqarorligiga putur etkazadi.
Muammolarni maslahat bilan hal qilish
Alloh Taolo Qurъonda aytadi:
"Agar (er-xotin oʻrtasida) kelishmovchilik chiqsa, ularning har biridan bir hakam tayin qiling. Agar (bu hakamlar) yarashtirmoqchi boʻlsalar, Alloh (ularning) oʻrtalarini isloh qiladi" (Niso surasi, 35-oyat).
Bu oyat oilaviy nizolarni maslahat va uchinchi shaxs aralashuvi bilan hal qilish muhimligini koʻrsatadi.
Ayollarga mehribon boʻlish koʻpgina nizolarning oldini oladi
Paygʻambarimiz (s.a.v) oilaviy hayotda eng goʻzal namuna boʻlib, ayollar bilan muomalada boʻlishning eng yaxshi yoʻlini oʻrgatganlar:
"Moʻminlarning iymonda eng mukammali – xulqi eng goʻzal boʻlganidir. Sizlarning eng yaxshilaringiz esa, oʻz ayollariga yaxshi muomala qilganlaringizdir."
Islom erkakni oilaga moddiy va maъnaviy javobgar qilib tayinlagan. Erkak oilani boqishi, unga mehribon boʻlishi shart. Ayol esa oilaviy muhitni asrash va mehr-muhabbat qoʻshish masъuliyatini oladi.
Zoʻravonlikni taqiqlash
Paygʻambarimiz (s.a.v) shunday deganlar: "Sizlarning birortangiz xotiningizni quldek urib, keyin esa kechqurun u bilan birga yotishingiz mumkinmi?"
Bu hadis oilada zoʻravonlikka mutlaqo yoʻl qoʻyib boʻlmasligini bildiradi. Er-xotin bir-biriga hurmat bilan munosabatda boʻlishi lozim.
Oilani mustahkamlash yoʻllari
Diniy va huquqiy savodxonlikni oshirish
Er-xotin oila qurishdan oldin oilaviy huquqlar va majburiyatlarni oʻrganishi kerak. Nikoh oldidan oilaviy tarbiya boʻyicha kurslar tashkil etilishi lozim.
Oilaviy maslahat markazlarini rivojlantirish
Diniy ulamolar, psixologlar va huquqshunoslar ishtirokida maslahat markazlari ochilishi kerak. Ajrimdan oldin oilaviy nizolarni hal qilish uchun uchinchi shaxs aralashuvi yoʻlga qoʻyilishi lozim.
Iqtisodiy barqarorlikni taъminlash
Ishsiz erkaklarga bandlik markazlari orqali ish topib berish lozim. Ayollarni kasb-hunarga oʻrgatish dasturlarini kengaytirish kerak.
Islomiy odob-axloqni targʻib qilish
OAV va ijtimoiy tarmoqlarda oilaviy hayotning masъuliyatli tomonlarini targʻib qilish lozim. Shuningdek, yoshlarni Islomiy tarbiya asosida oilaviy hayotga tayyorlash kerak.
Xulosa
Oilaviy zoʻravonlik haqiqatdan ham muammo. Lekin ajrim har doim ham echim emas. Islom bizga oilani asrash, muammolarni sabr, maslahat va tushunish bilan hal qilishni oʻrgatadi. Zero oilani saqlash – jamiyatni saqlash demakdir!
Oilaviy zoʻravonlikning statistikasi va sabablari
Statistik maъlumotlarga koʻra, oilaviy muammolar va zoʻravonlik Oʻzbekistonda mavjud:
2021 yilda huquq-tartibot idoralariga 39 343 nafar ayollarga nisbatan zoʻravonlik holatlari boʻyicha murojaat kelib tushgan. Shundan 87 foizi (34 330 ta) oilada sodir etilgan.
2022 yil dekabridan 2023 yil yanvarigacha oʻtkazilgan soʻrov natijalariga koʻra, soʻrovda qatnashgan 183 nafar ayoldan har uchinchisi (33%) turmush oʻrtogʻi tomonidan zoʻravonlikka uchraganini bildirgan.
Koʻplab ayollar huquq-tartibot idoralariga murojaat qilmagani bois haqiqiy raqamlar bundan ham yuqori boʻlishi mumkin.
Oilaviy muammolar va zoʻravonlikka olib keluvchi omillar:
Iqtisodiy qiyinchiliklar – ishsizlik va kambagʻallik tufayli oilada kelishmovchiliklar yuzaga keladi.
Alkogolь va giyohvand moddalar isteъmoli – ichkilikbozlik va giyohvandlik oilaviy zoʻravonlikning asosiy sabablaridan biri hisoblanadi.
Shaxsiy va oilaviy nizolar – er-xotin oʻrtasidagi tushunmovchiliklar kuchayishi natijasida oilada janjallar koʻpayadi.
Psixologik muammolar – baъzi insonlarning ruhiy holati oiladagi nizolarni keltirib chiqaradi.
Kelin-kuyov va qaynona oʻrtasidagi ziddiyatlar – koʻplab ajrimlarning sababi kelin va qaynonalar oʻrtasidagi kelishmovchiliklarga borib taqaladi.
Huquqiy savodsizlik – oilaviy huquq va majburiyatlarni bilmaslik turmush oʻrtogʻini himoyasiz qoldiradi yoki nizolarni chuqurlashtiradi.
Islom oilani qanday himoya qiladi?
Oiladagi muammolarni hal qilish uchun Islom quyidagi asosiy tamoyillarni belgilab qoʻygan:
Ajrim – eng oxirgi chora
Islom ajrimni halol deb bilsa-da, uni eng soʻnggi chora sifatida koʻradi. Paygʻambarimiz (s.a.v) aytadilar: "Allohga halol narsalar ichida eng yomon koʻringani – bu taloqdir."
Bu hadis ajrimning qanchalik salbiy oqibatlarga ega ekanini koʻrsatadi. Zero, ajrim nafaqat er-xotinni, balki farzandlarni ham qiynaydi, jamiyatning barqarorligiga putur etkazadi.
Muammolarni maslahat bilan hal qilish
Alloh Taolo Qurъonda aytadi:
"Agar (er-xotin oʻrtasida) kelishmovchilik chiqsa, ularning har biridan bir hakam tayin qiling. Agar (bu hakamlar) yarashtirmoqchi boʻlsalar, Alloh (ularning) oʻrtalarini isloh qiladi" (Niso surasi, 35-oyat).
Bu oyat oilaviy nizolarni maslahat va uchinchi shaxs aralashuvi bilan hal qilish muhimligini koʻrsatadi.
Ayollarga mehribon boʻlish koʻpgina nizolarning oldini oladi
Paygʻambarimiz (s.a.v) oilaviy hayotda eng goʻzal namuna boʻlib, ayollar bilan muomalada boʻlishning eng yaxshi yoʻlini oʻrgatganlar:
"Moʻminlarning iymonda eng mukammali – xulqi eng goʻzal boʻlganidir. Sizlarning eng yaxshilaringiz esa, oʻz ayollariga yaxshi muomala qilganlaringizdir."
Islom erkakni oilaga moddiy va maъnaviy javobgar qilib tayinlagan. Erkak oilani boqishi, unga mehribon boʻlishi shart. Ayol esa oilaviy muhitni asrash va mehr-muhabbat qoʻshish masъuliyatini oladi.
Zoʻravonlikni taqiqlash
Paygʻambarimiz (s.a.v) shunday deganlar: "Sizlarning birortangiz xotiningizni quldek urib, keyin esa kechqurun u bilan birga yotishingiz mumkinmi?"
Bu hadis oilada zoʻravonlikka mutlaqo yoʻl qoʻyib boʻlmasligini bildiradi. Er-xotin bir-biriga hurmat bilan munosabatda boʻlishi lozim.
Oilani mustahkamlash yoʻllari
Diniy va huquqiy savodxonlikni oshirish
Er-xotin oila qurishdan oldin oilaviy huquqlar va majburiyatlarni oʻrganishi kerak. Nikoh oldidan oilaviy tarbiya boʻyicha kurslar tashkil etilishi lozim.
Oilaviy maslahat markazlarini rivojlantirish
Diniy ulamolar, psixologlar va huquqshunoslar ishtirokida maslahat markazlari ochilishi kerak. Ajrimdan oldin oilaviy nizolarni hal qilish uchun uchinchi shaxs aralashuvi yoʻlga qoʻyilishi lozim.
Iqtisodiy barqarorlikni taъminlash
Ishsiz erkaklarga bandlik markazlari orqali ish topib berish lozim. Ayollarni kasb-hunarga oʻrgatish dasturlarini kengaytirish kerak.
Islomiy odob-axloqni targʻib qilish
OAV va ijtimoiy tarmoqlarda oilaviy hayotning masъuliyatli tomonlarini targʻib qilish lozim. Shuningdek, yoshlarni Islomiy tarbiya asosida oilaviy hayotga tayyorlash kerak.
Xulosa
Oilaviy zoʻravonlik haqiqatdan ham muammo. Lekin ajrim har doim ham echim emas. Islom bizga oilani asrash, muammolarni sabr, maslahat va tushunish bilan hal qilishni oʻrgatadi. Zero oilani saqlash – jamiyatni saqlash demakdir!