MILLAT KELAJAGI TARBIYaGA BOGʻLIQ!

Har qanday jamiyatning taraqqiyoti, barqarorligi, saodati avvalo, insonning qalbi va ruhiyatiga bogʻliq. Millat taqdiri toʻgʻri tarbiya va maъnaviy asoslardan boshlanadi. Bu muqaddas vazifa birinchi galda davlat va jamiyat zimmasiga tushadi. Agar davlat va jamiyat oʻz farzandlarining ongi, qalbi, axloqi va ruhiyatiga befarq boʻlsa, yil sayin vaziyat ogʻirlashib, halokat tomon yuz tutadi.

Soʻnggi yillarda jahon miqyosida yoshlar orasida ruhiy boʻshliq, umidsizlik, oʻz joniga qasd qilish, maъnaviy inqiroz holatlari keskin ortib bormoqda. Jahon sogʻliqni saqlash tashkiloti (WHO) maъlumotiga koʻra, har yili 700.000 dan ortiq inson oʻz joniga qasd qiladi. Bu har 40 soniyada bir inson demakdir. Oʻz joniga qasd qilish 15-29 yoshlilar orasida ikkinchi oʻrinda turadi. (WHO, Suicide worldwide in 2019: global health estimates).

Ilmiy tadqiqotlar koʻrsatadiki, bunday ogʻir holatlarning 70% dan ortigʻi bolalikda toʻgʻri tarbiya berilmagani, oilada mehr va eъtibor etishmasligidan kelib chiqadi (WHO, Mental health data; APA, "Understanding Suicide," 2020).

Bir inson ogʻir ruhiy krizisga tushganda, uni yaqinlari, ustozlari, doʻstlari vaqtincha qutqarib qolishi mumkin. Lekin nechta insonni qutqara olamiz? Qachongacha? Bu muvaqqat chora, masalaning echimi emas. Ijtimoiy muammoni bartaraf etish uchun, ruhiy-axloqiy tarbiyani jamiyatda tizimli va davomli tarzda yoʻlga qoʻyish kerak.

Bugungi axborot asrida ijtimoiy tarmoqlar, seriallar va koʻngilochar dasturlar orqali yoshlarga shohona, engil va sunъiy baxt tarzi faol targʻib qilinayapti. Koʻplab yoshlar hayotda bir zumda boylik, obroʻ, muvaffaqiyat va baxtga erishish mumkin degan illyuziyaga berilmoqda. Oʻzida yoʻq boylik va farovon hayot namunalarini koʻrib, oʻz holidan norozi boʻlib, ruhan sinib qolyapti. Bu esa nafaqat umidsizlik, balki hayotga befarqlik, maъnaviy parokandalik, hatto oʻz joniga qasd qilishga olib kelmoqda.

Jahon psixologlari va pedagoglari taъkidlaganidek, ijtimoiy tarmoqlarda koʻp vaqt oʻtkazadigan yoshlar orasida ruhiy salomatlik muammolari va oʻz joniga qasd qilish holatlari ancha yuqori (UNICEF, Child Well-being in Uzbekistan, 2023; WHO, Mental health data). Buning oldini olish uchun jamiyat va davlat axborot siyosatida ham yoshlar ongini muhofaza qilishga ahamiyat qaratishi shart.

Muammoning echimi nimada?

Har qanday holatda ham asosiy echim — tarbiya va maъnaviyatga qaytish. Millat kelajagi uchun jamiyatimizda bolalikdan toʻgʻri axloqiy, ruhiy va intellektual asoslarni shakllantirish lozim. Bu ishni bir kishi, hatto fidokor ustoz yoki ota-ona yolgʻiz oʻzi uddalay olmaydi. Faqat davlat darajasida, butun jamiyat qoʻllab-quvvatlagan holda, tizimli va bardavom tarbiyaviy muhit yaratish bilan eng ogʻir muammolarni ham bartaraf etish mumkin.

Shuning uchun:

1. Maktab va oilada ruhiy-maъnaviy tarbiyaga eъtibor kuchaytirilishi;

2. Axborot vositalarida, ijtimoiy tarmoqlarda tarbiyaviy ruhdagi kontent va maъnaviy namuna koʻrsatilishi;

3. Davlat va jamoat tashkilotlari tomonidan yoshlarni qoʻllab-quvvatlash, ruhiy salomatlikni muhofaza qilishga qaratilgan dasturlar va markazlar tashkil etilishi zarur.

Tarbiya – millat kelajagi poydevori. Bolalikdan toʻgʻri asos olgan inson hayotning istalgan sinovi oldida sobit turishga, qiyinchiliklarni engib oʻtishga qodir boʻladi. Axloq va ruhiy quvvat yoʻq jamiyatda esa ilm, boylik va moddiy farovonlik ham oʻz qiymatini yoʻqotadi.

Xulosa oʻrnida shuni aytish mumkin: Bugungi kunda har birimiz — ota-ona, ustoz, davlat arbobi, yoshlar va butun jamiyat — tarbiya masalasida javobgarmiz. Millatning baxti va kelajagi uchun bir yoqadan bosh chiqarib, tarbiyani birinchi oʻringa qoʻymasak, ruhiy parokandalik va maъnaviy inqiroz oldini olish mushkil. Haqiqiy baxt va taraqqiyot aynan toʻgʻri tarbiya va maъnaviyat orqali taъminlanadi. Millatni asrash ham, uning kelajagini yorugʻ qilish ham faqat shu yoʻl bilan boʻladi.

Ziyovuddin Rahim (2025-yil, 3-avgust)