21.03.2025 07:25
Isroil Suriyani suvsiz qoldirmoqda
Suriyada Asad hukumatining qulashidan foydalanib, Isroil janubdagi Suriyaning yangi erlarini qoʻlga kiritar ekan, Al-Mantara toʻgʻonini ham egallab oldi va allaqachon mamlakatlardan suv oʻgʻirlash orqali mintaqaviy hukmronlikni taъminlash boʻyicha uzoq yillik sionistik strategiyani amalga oshirishga kirishdi. Suriya bilan munosabatlarni normallashtirish evaziga suv almashish uchun siyosiy bosim quroli sifatida foydalanish uchun suv tanqisligini keltirib chiqarmoqda.
Isroilning Suriya janubiga bostirib kirishi uning davom etayotgan suv ambitsiyalaridan darak beradi. Hisobotlar shuni koʻrsatadiki, sionistik rejim hozirda Suriya va Iordaniyadagi umumiy suv resurslarining 40 foizini nazorat qiladi. Jumladan, dekabrda Yarmuk havzasidagi Al-Vahda toʻgʻonini qoʻlga kiritgach, Isroil kuchlari Al-Mantara toʻgʻoni tomon yurdi.
Isroil Iordaniyaga suvning asosiy eksportchisi hisoblanadi
Yarmuk havzasi strategik muhim hudud boʻlib, Suriya va Iordaniya oʻrtasidagi tabiiy chegaraning bir qismini tashkil qiladi. Havzaning asosiy suv manbai - Yarmuk daryosi Daraa va As-Suvayda gubernatorliklari, shuningdek, Iordaniya shimolidagi aholini va qishloq xoʻjaligi erlarini suv bilan taъminlaydi.
Daryoning umumiy uzunligi 57 km boʻlib, uning 47 kmi Suriya hududidan, qolgan qismi esa Suriya-Iordaniya chegarasining bir qismidan oʻtadi. Suriya oʻz sohillarida bir qancha toʻgʻonlarni, xususan, 225 million kub metr sigʻimga ega boʻlgan Al-Vahda hamda Yarmuk toʻgʻonlarini qurgan.
Bu toʻgʻonlar Taura liniyasi kabi yirik nasos tarmoqlari orqali atrofdagi qishloqlarni ichimlik suvi bilan taъminlashdan tashqari, taxminan 13640 gektar deb hisoblangan keng qishloq xoʻjaligi erlarini sugʻorishda ham foydalaniladi.
Ushbu muhim suv yoʻli sionistik tuzumning mintaqaviy suv hukmronligini taъminlashga qaratilgan kengroq strategiyasi qurboni boʻldi.
Ushbu muammolarga qaramay, Isroilning Suriya janubidagi soʻnggi harakatlari mintaqaviy kengayish orqali suv tanqisligini bartaraf etish boʻyicha izchil strategiyani namoyish etadi. Suriyadagi siyosiy qoʻzgʻolon bosqinchi tashkilotga bu ambitsiyalarni ilgari surish uchun tarixiy imkoniyat yaratdi.
Shunchaki eslatib oʻtamizki, hatto Xaim Veyzmann kabi ilk sionist etakchilar ham Suriyadagi yangi bosib olingan Xermon togʻi va Livandagi Litani daryosi kabi hududlardan suvning sugʻorish va iqtisodiy taraqqiyot uchun muhimligini taъkidlaganlar.
Hatto sionizm asoschisi Teodor Hertsl ham sionistik tuzilma Livanning janubiy qismini oʻz ichiga olishi zarurligini taъkidlagan, chunki u qisman hayotiy muhim suv zaxiralarini ushlab turgan. Sionistlar harakati 1919 yilda Parijda boʻlib oʻtgan Tinchlik konferentsiyasida Suriyadagi Iordan, Litani daryolari va Xauran tekisligi manbalarini Britaniya mandati Falastiniga qoʻshib olishga intilib, juda katta bosim oʻtkazdi. Biroq bu talablar Suriya va Livan ustidan mandatga ega boʻlgan Frantsiya tomonidan rad etilgandi.
1941 yilda, keyinchalik Isroilning birinchi bosh vaziri boʻlgan Devid Ben-Gurion boʻlajak sionistik mavjudot R. Litanidan nima qilishni istayotganini aniq koʻrsatib:
"Biz Litani daryosining hayotiyligini taъminlash uchun yahudiy davlati chegaralarida boʻlishi kerakligini yodda tutishimiz kerak", degan edi.
Shuningdek, 1953 yilgi Jonston loyihasi ham mavjud boʻlib, u Iordan daryosi havzasidagi davlatlarning siyosiy chegaralarini eъtiborsiz qoldirgan holda Jalila dengizini daryo suvining tabiiy suv ombori deb hisoblaydi. Sionistlar Iordan daryosi oqimini oʻz manfaati yoʻlida yoʻnaltirishni rejalashtirdi va 1953 yildan boshlab Isroilning «Mekorot» kompaniyasi orqali bu rejalarni amalga oshirishga kirishdi.
Afsuski, 1967 yilda Suriya yutqazgan Olti kunlik urush burilish nuqtasi boʻldi, chunki Isroil Gʻarbiy Sohil, Gʻazo sektori va Joʻlon tepaliklari kabi suvga boy hududlar ustidan nazoratni qoʻlga kiritdi. Bu hududlar hozirda Isroil suv ehtiyojining muhim qismini qoplaydi.
Ayni paytda, falastinliklar suvdan foydalanishda cheklovlarga duch kelishmoqda. Misol uchun, falastinliklarning jon boshiga suv isteъmoli yiliga oʻrtacha 20 kubometrni tashkil qiladi, yahudiylarda esa 60 kubometr.
Sarvar Abdullaev, jurnalist
Isroilning Suriya janubiga bostirib kirishi uning davom etayotgan suv ambitsiyalaridan darak beradi. Hisobotlar shuni koʻrsatadiki, sionistik rejim hozirda Suriya va Iordaniyadagi umumiy suv resurslarining 40 foizini nazorat qiladi. Jumladan, dekabrda Yarmuk havzasidagi Al-Vahda toʻgʻonini qoʻlga kiritgach, Isroil kuchlari Al-Mantara toʻgʻoni tomon yurdi.
Isroil Iordaniyaga suvning asosiy eksportchisi hisoblanadi
Yarmuk havzasi strategik muhim hudud boʻlib, Suriya va Iordaniya oʻrtasidagi tabiiy chegaraning bir qismini tashkil qiladi. Havzaning asosiy suv manbai - Yarmuk daryosi Daraa va As-Suvayda gubernatorliklari, shuningdek, Iordaniya shimolidagi aholini va qishloq xoʻjaligi erlarini suv bilan taъminlaydi.
Daryoning umumiy uzunligi 57 km boʻlib, uning 47 kmi Suriya hududidan, qolgan qismi esa Suriya-Iordaniya chegarasining bir qismidan oʻtadi. Suriya oʻz sohillarida bir qancha toʻgʻonlarni, xususan, 225 million kub metr sigʻimga ega boʻlgan Al-Vahda hamda Yarmuk toʻgʻonlarini qurgan.
Bu toʻgʻonlar Taura liniyasi kabi yirik nasos tarmoqlari orqali atrofdagi qishloqlarni ichimlik suvi bilan taъminlashdan tashqari, taxminan 13640 gektar deb hisoblangan keng qishloq xoʻjaligi erlarini sugʻorishda ham foydalaniladi.
Ushbu muhim suv yoʻli sionistik tuzumning mintaqaviy suv hukmronligini taъminlashga qaratilgan kengroq strategiyasi qurboni boʻldi.
Ushbu muammolarga qaramay, Isroilning Suriya janubidagi soʻnggi harakatlari mintaqaviy kengayish orqali suv tanqisligini bartaraf etish boʻyicha izchil strategiyani namoyish etadi. Suriyadagi siyosiy qoʻzgʻolon bosqinchi tashkilotga bu ambitsiyalarni ilgari surish uchun tarixiy imkoniyat yaratdi.
Shunchaki eslatib oʻtamizki, hatto Xaim Veyzmann kabi ilk sionist etakchilar ham Suriyadagi yangi bosib olingan Xermon togʻi va Livandagi Litani daryosi kabi hududlardan suvning sugʻorish va iqtisodiy taraqqiyot uchun muhimligini taъkidlaganlar.
Hatto sionizm asoschisi Teodor Hertsl ham sionistik tuzilma Livanning janubiy qismini oʻz ichiga olishi zarurligini taъkidlagan, chunki u qisman hayotiy muhim suv zaxiralarini ushlab turgan. Sionistlar harakati 1919 yilda Parijda boʻlib oʻtgan Tinchlik konferentsiyasida Suriyadagi Iordan, Litani daryolari va Xauran tekisligi manbalarini Britaniya mandati Falastiniga qoʻshib olishga intilib, juda katta bosim oʻtkazdi. Biroq bu talablar Suriya va Livan ustidan mandatga ega boʻlgan Frantsiya tomonidan rad etilgandi.
1941 yilda, keyinchalik Isroilning birinchi bosh vaziri boʻlgan Devid Ben-Gurion boʻlajak sionistik mavjudot R. Litanidan nima qilishni istayotganini aniq koʻrsatib:
"Biz Litani daryosining hayotiyligini taъminlash uchun yahudiy davlati chegaralarida boʻlishi kerakligini yodda tutishimiz kerak", degan edi.
Shuningdek, 1953 yilgi Jonston loyihasi ham mavjud boʻlib, u Iordan daryosi havzasidagi davlatlarning siyosiy chegaralarini eъtiborsiz qoldirgan holda Jalila dengizini daryo suvining tabiiy suv ombori deb hisoblaydi. Sionistlar Iordan daryosi oqimini oʻz manfaati yoʻlida yoʻnaltirishni rejalashtirdi va 1953 yildan boshlab Isroilning «Mekorot» kompaniyasi orqali bu rejalarni amalga oshirishga kirishdi.
Afsuski, 1967 yilda Suriya yutqazgan Olti kunlik urush burilish nuqtasi boʻldi, chunki Isroil Gʻarbiy Sohil, Gʻazo sektori va Joʻlon tepaliklari kabi suvga boy hududlar ustidan nazoratni qoʻlga kiritdi. Bu hududlar hozirda Isroil suv ehtiyojining muhim qismini qoplaydi.
Ayni paytda, falastinliklar suvdan foydalanishda cheklovlarga duch kelishmoqda. Misol uchun, falastinliklarning jon boshiga suv isteъmoli yiliga oʻrtacha 20 kubometrni tashkil qiladi, yahudiylarda esa 60 kubometr.
Sarvar Abdullaev, jurnalist