AQSh Suriyaga qarshi sanktsiyalarini bekor qilmoqda: bu nimani anglatadi?

AQSh Suriyaga qarshi sanktsiyalarini bekor qilmoqda: bu nimani anglatadi?

AQSh Moliya vazirligi oʻtgan juma kuni Suriyaga nisbatan keng koʻlamli sanktsiyalarni darhol yumshatishini eъlon qildi.

Bu qaror 2024 yil dekabrь oyida Suriya diktatori Bashar Asadning agʻdarilishi va al-Qoida bilan aloqasi tufayli AQShning terror kuzatuv roʻyxatlarida turgan Ahmad ash-Sharaa boshchiligidagi oʻtish davri hukumatining oʻrnatilishi fonida qabul qilindi.

Sharaa shu oy boshida Saudiya Arabistonida boʻlib oʻtgan yuqori darajadagi sammit chogʻida AQSh prezidenti Donalьd Tramp bilan uchrashdi. Koʻplab kuzatuvchilar bu uchrashuvni AQShning Suriya boʻyicha pozitsiyasini oʻzgartirishda burilish nuqtasi sifatida baholadi.

23 may kuni AQSh Moliya vazirligi Suriyaning yangi hukumati, Suriya Markaziy banki va bir qator davlat tashkilotlari bilan operatsiyalarni amalga oshirishga ruxsat beruvchi 25-sonli Umumiy litsenziyani chiqardi.

Shu bilan bir vaqtda, davlat kotibi Marko Rubio “Sezar Suriya fuqarolik himoyasi toʻgʻrisida”gi qonundan 180 kunga voz kechishini eъlon qildi. Bu qaror suv taъminoti, elektr energiyasi va kanalizatsiya kabi muhim infratuzilma tarmoqlarida yangi investitsiyalar va gumanitar loyihalar uchun yoʻl ochadi.

Sezar qonunini toʻxtatish

2019 yilda qabul qilingan Sezar qonuni Asad qamoqxonalarida ommaviy qirgʻin, qiynoqlar va zoʻravonliklarni hujjatlashtirgan minglab fotosuratlarni yashirincha olib chiqqan suriyalik harbiy qochqin sharafiga nomlangan. Qonun Asad rejimini moddiy qoʻllab-quvvatlagan shaxslar va tashkilotlarni jazolash hamda uning hokimiyatni mustahkamlashiga yordam berishi mumkin boʻlgan urushdan keyingi har qanday qayta qurishga xorijiy investitsiyalarni toʻxtatish uchun ishlab chiqilgan edi.

U AQShning Damashqni iqtisodiy jihatdan yakkalab qoʻyish va xalqaro ishtirokchilarning Suriya davlat institutlari bilan qayta aloqalarini cheklash boʻyicha saъy-harakatlarining asosiy qismiga aylandi.

Rubio tomonidan eъlon qilingan 180 kunlik voz kechish Sezar qonunini bekor qilish emas, balki uning ijrosini vaqtincha toʻxtatishdir. Bu xorijiy hukumatlar va biznesga qayta tiklash ishlarida ishtirok etish va AQShning sanktsiyalariga duchor boʻlmasdan Suriyaga sarmoya kiritish imkonini beradi.

Rubio bu qarorni “birinchi qadam” deb atab, maъmuriyat “Suriya hukumatidan barqarorlikni taъminlash va mojaroga qaytishning oldini olish uchun tezkor choralar koʻrishni” kutayotganini qoʻshimcha qildi. U, shuningdek, qoʻllab-quvvatlovsiz Suriya “halokatga va epik miqyosdagi keng koʻlamli fuqarolar urushiga bir necha hafta ichida duch kelishi” mumkinligi haqida ogohlantirdi.

Kimlar endi sanktsiyaga duchor boʻlmaydi? 

Umumiy litsenziyaga sanktsiyalar roʻyxatidan chiqarilgan 28 nafar suriyalik jismoniy va yuridik shaxs kiritilgan. Ular qatoriga Suriya Markaziy banki, Suriya Arab, Cham Wings Airlines aviakompaniyalari, Umumiy neft korporatsiyasi, Suriya radio va televidenie komissiyasi kabi yirik davlat muassasalari kiradi. Bu tashkilotlarning koʻpchiligi xalqaro moliya tizimidan allaqachon uzilib qolgan edi. Ularning AQSh “qora roʻyxati”dan chiqarilishi Moliya vazirligi tomonidan moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirish, bank xizmatlarini qayta ishga tushirish va iqtisodiy tiklanishni tezlashtirish uchun zarur deb baholanmoqda.

Bu, shuningdek, AQSh moliya institutlariga suriyalik hamkorlari bilan muloqot qilish imkonini beradi. Moliyaviy jinoyatlarga qarshi kurash tarmogʻi (FinCEN) Amerika banklariga Suriya Markaziy banki uchun vakillik hisoblarini yuritish imkonini beruvchi maxsus imtiyoz berdi – bu Suriya mojarosi boshlanganidan beri misli koʻrilmagan qadamdir.

Iqtisodiy oqibatlar

Koʻp yillik mojarolar, xalqaro sanktsiyalar va iqtisodiy inqiroz Suriya iqtisodiyotini vayron qildi. Giperinflyatsiya, ommaviy ishsizlik va Suriya funtining qadrsizlanishi hatto asosiy xizmatlarni ham ishonchsiz qilib qoʻydi.

AQShning yangi siyosatiga javoban Xalqaro valyuta fondi (XVF) texnik yordam koʻrsatishga tayyorligini eъlon qildi. XVFning kommunikatsiyalar boʻyicha direktori Juli Kozak shunday dedi: “Xodimlarimiz xalqaro hamjamiyatning Suriyaga oʻz iqtisodiyotini tiklashda yordam berish boʻyicha saъy-harakatlarini imkon tugʻilishi bilanoq qoʻllab-quvvatlashga tayyorlanmoqda.” XVF 2009 yildan beri Suriya iqtisodiyotiga rasmiy baho bermagan.

Mamlakat ichida Sharaa boshchiligidagi yangi oʻtish davri hukumati turli etnik va diniy jamoalardan vazirlarni tayinlash orqali boshqaruvga inklyuziv yondashuvni vaъda qildi. Rasmiylar, shuningdek, valyutani barqarorlashtirish, kommunal xizmatlarni tiklash va savdo yoʻllarini qayta ochish boʻyicha islohotlarni amalga oshirish rejalarini eъlon qildi.

Bank operatsiyalarining qayta tiklanishi va xalqaro kreditlardan foydalanish imkoniyati allaqachon Damashq va Halabdagi biznes etakchilari orasida ehtiyotkorona optimizmni uygʻotdi.

AQSh shartlari va mintaqaviy dinamika

Sanktsiyalarning bekor qilinishi aniq shartlar bilan bogʻliq. Tramp maъmuriyatiga koʻra, engilliklarning davom ettirilishi Suriyaning chet ellik jangarilarni boshqaruvdan chetlatishi va xalqaro terrorizmga qarshi kurash tashabbuslarida hamkorlik qilishiga bogʻliq boʻladi.

Gʻaznachilik vazirligining maъlum qilishicha, sanktsiyalarning engillashtirilishi Asad rejimi bilan bogʻliq shaxslar yoki tarmoqlarga, terrorchilik tashkilotlariga yoki inson huquqlarining doimiy buzilishiga aloqador shaxslarga nisbatan qoʻllanilmaydi.

Rubio bu nuqtani taъkidlab, "biz Suriyaga cheksiz erkinlik bermayapmiz" va islohotlar yoki xavfsizlik sohasidagi hamkorlik boʻyicha majburiyatlardan har qanday chekinish yangi sanktsiyalarga olib kelishini aytdi. Kuzatuvchilarning taъkidlashicha, Sharaaning oʻtmishi, jumladan, ekstremistik moliyalashtirishga aloqadorlik boʻyicha ayblovlar Suriyaning mavqeini toʻliq normallashtirish boʻyicha saъy-harakatlarni murakkablashtirishi mumkin.

Suriya hukumati va global reaktsiyalar

Suriya Tashqi ishlar vazirligi AQShning bu qarorini maъqullab, uni “insonparvarlik va iqtisodiy qiyinchiliklarni engillashtirish yoʻlidagi ijobiy qadam” deb taъrifladi. Vazirlik Damashqning “xalqaro hamkorlar bilan aloqalarni mustahkamlashga va iqtisodiy tiklanish hamda barqaror rivojlanish uchun qulay muhit yaratishga” tayyorligini taъkidladi.

Xalqaro hamjamiyat bu qarorni ehtiyotkorlik bilan qoʻllab-quvvatladi. Evropa Ittifoqi va Britaniya Vashingtonning harakatiga moslashish uchun oʻz sanktsiyalarini qisman bekor qilishini eъlon qildi. Evropa Ittifoqi tashqi ishlar boshqaruvchisi Kaya Kallas blok “Suriya xalqiga yangi, inklyuziv va tinch Suriyani qayta qurishda yordam bermoqchi” ekanligini aytdi, ammo “davom etayotgan beqarorlik yoki repressiyalarga yoʻl qoʻyilmasligi” haqida ogohlantirdi.

TheNewArab media tarmogʻi materiallari asosida tayyorlandi