“Chinnigul va tikan” – Yahyo Sinvar (qissa, 40-qism)

Oʻn toʻrtinchi fasl

Oʻsha vaqtlarda Livanda fuqarolar urushi alanga olib, u erdagi falastinliklar ham mojarolardan qattiq aziyat chekishni boshladi. Livandagi urush xabarlari ishgʻol ostidagi Falastin erlarida cheksiz tushkunlikka sabab boʻlardi. Chunki hech bir xonadon yoki oila yoʻq ediki, ushbu jangdan nasibasi boʻlmasin.

Falastin xalqi ikki marta turli hududlarga tarqalib ketgandi: biri 1948 yildagi Nakba (Fojea), ikkinchisi esa 1967 yildagi Naksa (Ogʻriq chekinish). (1948 va 1967 yillardagi Misr bilan Isroil oʻrtasidagi jang shu ikki atama bilan nomlangan). Shu ikki urush oilalarning tarqalib ketishiga asosiy sabab boʻlgan. Bir oilaning yarmi Gʻarbiy sohildagi lagerda boʻlsa, qolgani Livanda, yana bir oilaning yarmi Gʻazo sektorida boʻlsa, qolgani Iordaniyadagi lagerlarga yoyilib ketgandi. Yana boshqalar esa oʻzlari ketgan yoki majburan joʻnatilgan, ishlash yoki boshqa sabablarga koʻra safar qilgan edilar. Ular endi ortga qaytolmasdilar, chunki ular uchun qaytish eshiklari berkilgandi.

Oʻsha paytlarda bizning Livanda yaqinlarimiz boʻlmagan. Ammo koʻplab qoʻshnilarimizning aka-ukasi yoki farzandlari oʻsha erda edi. Bechora qoʻshnilarimiz tez-tez uzatiladigan xabarlarni tinglab, asabiy holatda kun oʻtkizishardi. Ayrim ayollar Livandagi "Tuvrat" (qonunshunoslik boʻyicha oʻquv maskani)ga qabul qilinib, oʻsha erga oʻrnashib ketgandilar. Shu turkumdagi ayollar xabarlarni tinglar ekan, xavotirga tushib, farzandlari haqida ozgina boʻlsa ham maъlumot olishni istashardi.

Muammo shundaki, bu paytlarda telefon orqali bogʻlanish imkoniyati yoʻq edi. Livanga safar qilish anchagina qimmatga tushar va mashaqqatli boʻlardi. Chunki Isroilning Livan bilan aloqalari yomon boʻlgani sababli chegaralar butunlay yopiq edi. Bormoqchi boʻlgan kishi Iordaniya orqali safar qilishi kerak boʻlardi. Shuningdek, Livanga safar qilmoqchi boʻlganlar Isroilning ichki ishlari bilan muammoga duch kelishlari turgan gap edi.

Qoʻshnilarimizdan birining ikki oʻgʻli Livanda edi. Shoʻrlik ona shu sababli es-hushidan ayrilay deb qoldi. Oʻsha paytlarda u ruhiy kasaldek boʻlib qolgan, tentirab yuradigan, afti-angori achinarli holga kelgandi. Eb-ichishdan bosh tortaverganidan tanasi choʻpdek boʻlib qolgan, farzandlari dardida uyquni unutgandi. Qoʻni-qoʻshnilar imkonlari darajasida u ayolga yordam berishga harakat qilishar, dardini engillatishga urinishardi. Oʻzini tiklab olishi uchun biroz boʻlsa-da taom eyishga majburlashardi.

Urush esa choʻzilgandan-choʻzildi. Kunlarning birida lager ahli mushtipar ona haqidagi gʻamgin xabar bilan uygʻondi. Onaizor farzandlari haqida biror xabar ololmay, dunyodan koʻz yumdi...

Davomi bor...